Gốc quê
Ngày còn công tác, ông Công ít khi về làng. Bận công việc cũng có. Ngài ngại những lời trầm trồ cũng có. Nếu có về ông cũng chỉ loáng thoáng đây đó một tí rồi lại quanh quẩn bên vợ con. Về nhà là thăm nhà, lo việc nhà. Có lần xã thôn mời ông ra nói chuyện thời sự, chuyện xã hội, ông lắc đầu quầy quậy. Chuyện này đã có các anh chuyên môn trên huyện, trên tỉnh chỉ đạo và triển khai.
Ông không dám múa rìu qua mắt thợ. Ông bị trách là người tận trên trung ương mà không sành hết việc thiên hạ là quan liêu, hoặc giả là coi thường nơi chôn nhau cắt rốn. Dân làng có uy tín ông, có vẻ vang tự hào về ông mới có những lời mời ấy. Ông nhăn mặt, lắc đầu, ngậm bồ hòn làm ngọt thanh minh rằng nghề của ông là nghề đánh án nên không sâu sắc về những chuyện kia lắm, đành phải có lỗi với bà con vậy chứ đâu dám có những điều như bà con nghĩ... Còn chuyện đánh kẻ xấu, diệt đứa ác thì ông có hàng tệp hồ sơ nhưng kể ra với mọi người liệu có hay ho gì khi làng xóm đang trên ấm dưới êm như thế này!
- Cháu chào cụ ạ!
- Không dám. Ông Đại tá về chơi! Hôm rồi thấy ông Đại tá trên truyền hình cả làng mình ai cũng nức nở!
- Cụ ơi cháu là Công, Công có vợ tên là Mái đây ạ!
- Vưỡn! Vinh dự lắm lắm! Lúc nào rảnh mời ông Đại tá qua nhà tôi chơi xơi nước!
- Dạ, cháu đa tạ cụ! Cụ cứ nói thế cháu ngại lắm ạ!
- Có gì khuất tất đâu mà ngại. Ông không là đại tá thì ai là đại tá ở cái làng này? Tôi thưa vậy không phải ư?
- Dạ... không dám ạ! Xin cụ cứ gọi con là Công cho nó thân tình ạ! Cổ nhân mình đã dạy hết quan hoàn dân mà thưa cụ!
- Hừ hừ... ông đáo để thật!
|
|
Cũng chính vì thế mà mỗi lần về quê dự lễ tổ, khi anh em họ hàng xúm đến hỏi, ông Công chỉ cười trừ. Có người bảo ông dại. Nhiều chức nhiều quyền thế không biết khoe chỉ có thiệt. Mình là người có thương hiệu hẳn hoi cơ mà. Mặc áo gấm có cân đai đàng hoàng chứ có phải vá chằng vá đụp đâu mà sợ. Cứ ngang nhiên ban ngày mà bước, việc quái gì cứ phải đi đêm. Ông đâu có đi đêm nhưng phải đi ngày kiểu đó ông không bao giờ muốn!
Ruột thịt mỗi người một lời, một ý. Toàn là ý kiến của các bậc bề trên của ông Công cả, nhưng lời lẽ xem ra cũng dè dặt giữ ý trước người làm to. Tịnh không một người lớp dưới dám hỏi ông cho dù về mặt cốt nhục rất gần gũi. Họ nể và họ sợ nên cứ từ xa mà đứng nhìn. Nghĩ vậy ông thấy lo cho chính mình!
Chuyện đối đáp qua lại của anh em nhà ông Công ở sân nhà thờ họ một lần có lễ trọng là thế này.
- Quần áo Công an đâu chú không mặc lại đi mặc sơ-vin thế này...?
- Em về làng kia mà bác...
- Chính thế. Về làng mình kia mà. Cả họ nhà ta mới có chú làm đến đại tá mà lại là Đại tá Công an hẳn hoi. Chú không mặc thì ai mặc! Người hoạt động trong ngành tình báo phản gián kia mà. Lại cả hình sự nữa. Oách lắm chứ. Công hôm nay đã khác Công ngày xưa nhiều rồi. Chú không muốn thấy thì chúng tôi phải thấy...
- Sao khác được ạ. Công lúc nào cũng là Công. Em lúc nào cũng là em của các bác. Tá úy là ở chỗ làm việc. Nơi này tá úy với ai ạ...
- Thì ít ra chú cũng phải mặc vào cho chúng tôi có chỗ mà tự hào, có chỗ mà nói chuyện chứ... Loanh quanh mãi. Lần sau về là phải diện bộ quần áo cấp tá vào cho cả họ mừng đấy. Lần sau chú về thể nào họ cũng đón cả thợ ảnh với thợ quay camêra về quay nữa. Thiên hạ chơi sang mình cũng phải biết chơi sang.
Thử hỏi cả cái xứ này đã có họ nào có người làm đến Đại tá Công an chưa? Chú nên vì cả họ mình mà làm. Chú phải biết rằng trước khi chú là người của đất nước thì chú đã là người của làng. Cụ thể hơn là người của cái họ này. Chi tiết hơn nữa là người chung cụ nội với tôi...
Ngài Đại tá Công an của làng là thế đấy. Ông chẳng bao giờ chịu phô mình trước dân làng. Với mọi người trong họ cũng như ngoài làng ông lúc nào cũng củ mỉ cù mì như củ khoai, khúc sắn.
Câu cửa miệng quen thuộc dù là ở đâu, nơi làng xóm hay chốn công sở của ông Công bao giờ cũng là "Quan nhất thời dân vạn đại".
Hôm ông Công về nghỉ, cơ quan cho hẳn một chuyến xe con, loại xe Nhật sang trọng, ông chối đây đẩy, mãi sau thủ trưởng cấp trên nói như ra lệnh, ông mới bằng lòng.
Chiếc xe oai vệ đó chỉ đưa được ông đến chỗ đường cái nhựa có lối sỏi nhẵn mịn dẫn về làng là ông nhất quyết đòi xuống.
Cậu lái xe trẻ càu nhàu một cách cung kính:
- Bố làm thế là chết con.
Ông Công thân tình:
- Mày cứ nói đây là nguyện vọng của tao.
- Ai người ta tin con cơ chứ?
- Có gì mà không tin...
Cậu lái xe giãi bày:
- Thôi ạ! Có phải ai cũng như bố đâu. Anh em lại bảo con ngại, con lười, con tìm cách đẩy bố xuống đường. Con là đứa không có trước có sau!
Ông Công cười thành tiếng:
- Mày nói như tao là ngố không bằng.
- Thế thì bố phải nghe con.
- Nhưng đây là theo sự chỉ đạo tự nguyện của chú Công cơ mà.
Cậu lái xe lắc đầu khổ sở:
- Chú Công ơi, chú thông cảm cho cháu. Cháu còn có người to hơn chú chỉ đạo cháu nữa kia. Để chú phải đi bộ hàng mấy cây số từ đây về làng là cháu dễ bị kỷ luật như chơi...
Ông Công mách nước cho cậu lái xe:
- Cháu cứ nói là đường xấu xe không vào được.
- Khổ quá. Cụ không hiểu là loại xe này đi được trong mọi hoàn cảnh à? Cụ mà bỏ xe xuống đi bộ là con cho xe bò theo cụ đấy.
- Chớ chớ...
- Con cứ đấy...
- Thôi thế này vậy. Mày đi cùng chú. Đi bộ thôi. Con mang chiếc xe ra chỗ cái quán có cây muỗm kia kìa, con gửi cho chú. Xe công an người ta không dám đụng vào đâu, đừng ngại.
- Sao phải thế ạ?
- Lệnh đấy. Lý do nói sau. Nhanh lên. Cho hành lí của chú xuống rồi quay về đây mang giúp chú. Hôm nay chú sẽ bảo cô ấy chiêu đãi thằng cháu một bữa thịt chó luộc đặc sản của làng ăn ngon quên chết.
Cậu lái xe phải làm theo ý ông Công, tuy trong bụng vẫn ăm ắp nỗi bực dọc, khó chịu. Thậm chí cậu ta còn nghĩ dại về ông là chưa kịp lĩnh sổ hưu chính thức mà đã dở chứng.
"Ai cấm được lính nghĩ về thủ trưởng của mình thế nào. Nghĩ tốt thì được nhờ, nghĩ dở thì phải chịu".
Ông Công đọc được nét bi hài ở cái khuôn mặt trẻ trung ấy. Cho dù cậu ta có cho mình là điên dại đi nữa thì ông vẫn phải làm theo cái ý của mình. Mà cái ý của ông lại trùng với cái lý của làng.
Đất lề quê thói.
Đi đâu thì đi, sống ở đâu thì sống, ông luôn luôn phải dựa vào câu ấy để nuôi mình trong công việc chung cũng như công việc riêng. Trong cơ quan ông có đồng đội. Về với dân ông có lòng người.
Không có gì là thiệt cả khi ta được ở giữa mọi người.
Cậu lái xe đi bộ quay trở lại, ông Công đã rút sẵn điếu thuốc ra khỏi bao vui vẻ nói với người mà ông hay gọi là thằng cháu:
- Mời cu cháu điếu thuốc lá thơm mừng cho chú hạ cánh an toàn về làm lại thảo dân.
- Cháu xin chú...
- Cầm luôn cả bao cho tiện.
- Cháu cám ơn chú.
Nhìn cậu lái xe trẻ hút điếu thuốc một cách ngon lành bên đống đồ đạc sắp phải mang vác ông biết là nó đã nguội cơn bực tức rồi. Đến lúc này ông mới bá vai người lính trẻ, trầm giọng nói:
- Chắc cu cháu bực ông chú lắm thì phải?
- Dạ... không ạ!
- Mày... lại còn giấu...
Cậu lái xe xúc động:
- Lâu rồi con coi cụ như cha con ở nhà.
- Chú biết chứ. Phải xa chúng mày tao nhớ lắm. Nhưng cơ quan của nhà nước đâu phải là cái giường cái ghế của nhà mình mà tìm cách ngơi nghỉ cho đến hết đời. Ai cũng đến lúc phải về. Đến tuổi là phải về. Nên về...
Ngừng lời chốc lát ông Công nói tiếp:
- Ngày chú ra đi là con dân của làng, ngày chú trở về cũng phải là con dân của làng.
Ngưng lời chốc lát ông Công chầm chậm nói tiếp:
- Để chú kể cho cháu nghe câu chuyện này của làng chú...
Mặt ông Công tự nhiên nghiêm trang lại. Giọng ông có vẻ ấm trầm hơn. Tiếng ông như muốn lắng xuống.
Câu chuyện của ông kể có vẻ rất xa xăm mà lại như gần gũi. Gương mặt người lính trẻ công an mang quân hàm trung úy như bị hút vào câu chuyện của ông...
Làng ông ngày xưa có một hôm được lệnh của huyện quan sức là phải chuẩn bị cờ trống đón rước quan Thượng trên tỉnh về thăm quê. Lệnh như vậy là nghiêm và quan trọng lắm.
Chức dịch làng rối rít việc chuẩn bị đón quan.
Cổng chào bằng lá dừa được dựng lên ở phía đường quan về làng.
Trẻ con được huy động ra quét ngõ. Phân lợn, phân chó bậy bạ đây đó được dọn sạch. Cờ hội giữa sân đình được dựng lên. Cả làng nhộn nhịp như vào đám...
Chỗ cổng chào thì...
- Cho thêm lá dừa vào. Chỗ cổng nhỏ hai bên ấy phải xén tỉa cho cẩn thận...
- Ông ơi... Chỉ quan ông về hay cả quan bà ạ?
- Tao có là quan đâu mà tao biết.
- Cái bà cụ Thĩm thế mà sướng. Quanh năm cúi mặt với ao rau muống mà có con làm đến quan Thượng...
- Bà cụ cũng lạ. Nghe nói quan ngài xin được đón cụ lên tỉnh lên phủ mà cụ bảo tao tương cà mắm muối quen rồi. Mày làm quan chứ mẹ có làm quan đâu mà mẹ đi. Quan nói mẹ vất vả nuôi con giờ đến lúc hưởng lộc. Bà cụ chửi yêu quan: "Cái con mẹ anh, tôi nuôi con làm quan để giúp dân chứ có phải để kiếm lợi từ quan đâu". Mẹ quan thế mới là mẹ chứ...
- Đúng là dại...
- Dại chán ra đấy. Bà cụ khôn thì có. Của nả ăn mãi rồi cũng hết. Mà già rồi thì ăn được bao nhiêu. Phúc đức thì để đến muôn đời cũng chả bao giờ cạn.
Trong đám trẻ dọn phân rơi, phân vãi thì...
- Đám cứt chó này là cứt chó của nhà cu Chít nhá. Ông đếch dọn cho mày đâu.
- Không phải. Con Mực nhà tao ốm, bị xích mấy hôm nay rồi. Đây đích thị là đống cứt chó của con Vàng nhà ông lý trưởng. Sớm nay nó ị tao nhìn thấy mà...
- Ôi thế thì phải dọn thôi. Chả nhẽ bắt ông ấy ra dọn...
- Ông ấy có dọn khối ra đấy. Bố tao bảo chỉ có dân là phải dọn thôi. Các quan mình là hay yếu bụng mà...
Trong sân Văn Chỉ, mấy anh chàng tuần đinh đang vuốt vuốt lại cái võng đào đã cũ chuyên dùng đi đón quan xưa nay của làng, tán vui...
- Cứ mang cái chõng tre ra buộc thêm cáng vào khiêng ngài có khi lại mát lưng hơn dính thân vào cái võng gai nhiều.
- Chả cần phải nhiêu khê như thế. Cứ mỗi đứa ghé vai cõng ngài một quãng có khi lại đỡ tốn võng, tốn cáng...
- Lèo ồi...
Có tiếng người từ ngoài sân Văn Chỉ đi vào:
- Không phải võng cáng gì cả.
- Chúng con lạy cụ ạ.
- Không dám. Tôi có lời chào các ông Trương, cậu Trương. Chư vị đi làm việc làng đi thôi. Thằng Ba nhà tôi nó về từ tối hôm qua rồi. Hai thầy trò đi xe ngựa xuống chỗ đường cái quan rồi đi tắt về làng.
Bà cụ xua tay như có ý bảo mọi người thôi làm việc này và nói tiếp:
- Gớm đã mệnh hệ gì đâu. Mới nhức đầu sổ mũi tí tẹo mà đã vội xin nghỉ việc nước về hầu mẹ. Lại làm phiền đến làng đến xóm nữa. Chỉ chiều nay cho ăn xong bữa cơm là tôi đuổi nó đi thôi...
Nói rồi bà cụ quay về…
Lát sau ở trên đường cái quan chỗ rẽ về làng có bà quan Thượng vì bận troong nom cửa hàng ở phố, hôm nay giờ mới về thăm mẹ chồng ốm được. Bà đứng đó như chờ. Xe ngựa chỉ chở bà quan đến được đấy.
- Nhỏ...
- Bà dạy gì con ạ.
- Mày đã nhắn tuần đinh ra võng bà về chưa?
- Bẩm bà... con đã nói từ lúc nãy kia ạ.
- Vậy mà chưa thấy. Sao mà lâu thế!
- Có ngay đây ạ..
Hai tay tuần đinh khiêng võng hớt hải từ xa chạy tới.
Họ vừa thở vừa nói...
Bà Thượng chau mày mắng:
- Gì mà chậm như rùa thế?
- Bẩm bà... Bà tha tội...
Bà Thượng vừa ghé đít vào võng thì giật mình bởi một tiếng quen quen từ đâu vang vang:
- Khoan...
- Ơ...
Một người từ đám bụi rậm ven đường đi lên.
Bà Thượng giật mình khi nhìn thấy chồng.
Ông Thượng nhẹ nhàng bảo vợ:
- Mợ xuống võng đi rồi theo tôi đi bộ về làng. Trước nay các cụ làng mình chưa có lệ này bao giờ. Kể cả quan Trạng ở kinh về, vợ chồng cũng phải đi bộ từ ngoài cánh đồng vào. Đất lề quê thói. Ai to hơn cái nơi sinh ra mình được. Mấy anh lý dịch làng này hỏng quá. Đã nói là các cụ truyền dạy rồi mà vẫn tự tiện làm. Các anh không coi ai ra gì à? Ô hay... mấy chú tuần đinh này...
- Bẩm quan...
- Nghe tôi hay là nghe vợ tôi nào. Mình là người làng với nhau cả. Ta cùng đi bộ về thôi mợ. Bà sáng nay còn nhắc con vợ thằng Ba đấy...
Thế là quan ông quan bà bên nhau đi bộ về làng. Lẽo đẽo theo sau là mấy anh lý dịch trong làng mặt cúi gầm lúi húi bước.
...
Ông Công dừng lời nhưng tay vẫn để trên vai người chiến sĩ trẻ:
- Đấy... chuyện có thật của làng chú được nghe ông mình kể lại đấy. Cháu nghĩ xem...
Mặt cậu lái xe rạng ra:
- Thôi bố... Con hiểu rồi. Ta về làng đi. Bố để cái valy kia con xách cho. Bố đeo giúp con cái ba lô cóc này...
Chuyến hưu quan về lại làng của ông Công là vậy đấy.
Nhưng chưa phải đã hết đâu.
Nghe nói mấy ông anh trong họ còn huy động con cháu quần là áo lượt ôm hoa ra tận cổng làng đón nhưng đón hụt. Sau đó mọi người hể hả kéo nhau đến nhà ông Công chơi và "phê" cho ông một trận. Chả là, học tập ông quan Thượng xưa, thầy trò ông Công đã tìm lối tắt qua ruộng để về nhà, phải lúc lâu sau mọi người mới biết chuyện!
Phan Quế (VNCA)
