Người mở trường Việt trên đất Campuchia

Các em học sinh người Việt trước sân trường tiểu học Tân Tiến

Người phụ nữ đó là Nguyễn Thị Nguyệt, một trong những người sáng lập Hội Người Việt Nam tại Vương quốc Campuchia. Khuôn mặt phúc hậu thuần Việt và giọng nói mang nặng âm hưởng đất Hưng Yên nhưng bà Nguyệt sinh ra và lớn lên ở Campuchia. Nguyên cha mẹ bà làm phu đồn điền cao su cho Pháp từ những năm 1940 của thế kỷ trước và định cư hẳn tại đây. Mặc dù trước đó chưa một lần về thăm đất nước, nhưng đầu những năm 1960, khi Bác Hồ kêu gọi đồng bào đồng tâm đánh Mỹ, bà đã tích cực tham gia hội phụ nữ, vận động con em tham gia giải phóng miền Nam. Bà còn kêu gọi kiều bào góp tiền cho cách mạng và giúp đỡ những gia đình neo đơn có người về nước tham gia kháng chiến.

Góp phần lập Hội Việt kiều

Sau mấy năm về Việt Nam tránh họa Pôn Pốt, từ đầu những năm 1980, hai vợ chồng dắt díu 6 đứa con nhỏ quay trở lại Campuchia. Chồng sửa xe gắn máy, vợ làm thợ may. Như hàng chục ngàn người Việt khác ở Campuchia, vợ chồng bà phải tất bật ngày đêm mới đủ đắp đổi qua ngày. Mặc dù vậy, bà vẫn nhận chức tổ trưởng tổ dân phố làm cầu nối tuyên truyền các chính sách của nhà nước Campuchia cho cộng đồng người Việt. Nhờ đó bà có dịp tìm hiểu những khó khăn của đồng bào mình để tìm cách giúp đỡ họ và đó cũng là lý do để sau 4-5 năm làm tổ trưởng dân phố, bà được Đại sứ quán Việt Nam tại Phnom Penh mời đến đề nghị lập Hội Việt kiều. Cùng với những Việt kiều có uy tín trong cộng đồng người Việt như ông Ba Gia, Tám Sanh, Tư Bá..., bà đã đặt nền móng đầu tiên cho một tổ chức của cộng đồng người Việt với vai trò ủy viên ban chấp hành phụ trách công tác văn hóa xã hội.

Lúc đầu, Ban chấp hành Hội chỉ có vài người nhưng phải bao quát cả một địa bàn rộng bảy quận, huyện của thủ đô Phnom Penh với gần 30 ngàn Việt kiều nên khi nhận trọng trách từ Đại sứ quán, bà phải bỏ nghề thợ may dù thời gian đầu làm ở Hội không hề được phụ cấp. Mãi đến năm 1995 bà mới có mức hỗ trợ 30 ngàn ria (120.000 đồng tiền Việt).

Xây trường tiểu học Việt

Thành quả lớn nhất mà bà Nguyệt đóng góp cho cộng đồng người Việt là ngôi trường mang tên Tân Tiến, tọa lạc ngay bên hông trụ sở Hội Người Việt tại Vương quốc Campuchia. Đây là ngôi trường duy nhất dạy tiếng Việt theo sách giáo khoa Việt song song với chương trình tiếng Khmer. Thật ra bà đã chuẩn bị việc xây dựng trường từ năm 1986, xuất phát từ ước mơ con cái bà cùng hàng ngàn đứa trẻ người Việt được nhìn mặt chữ Việt để các em không quên tiếng mẹ đẻ. Khi nhận nhiệm vụ ở Hội Việt kiều, bà Nguyệt đề nghị Đại sứ quán hỗ trợ 10 ngàn USD; bà vận động trong cộng đồng người Việt được thêm 10 ngàn USD. Năm 1993, ngôi trường đầu tiên với 4 phòng học ra đời. Đến năm 1996, bà vận động xây thêm 6 phòng học với 16 lớp từ mẫu giáo đến lớp 5, nhận hơn 700 con em Việt kiều ở Phnom Penh vào học. Không chỉ vận động kinh phí, bà Nguyệt còn học về nghiệp vụ sư phạm để được nhận quyết định thành lập trường, thuyết phục ngành giáo dục nước bạn cho chuyển học sinh tốt nghiệp tiểu học của trường sang học trường cấp 2 Khmer. Rồi bà lại lặn lội về Tây Ninh, An Giang mời giáo viên người Việt sang giảng dạy. Đến năm 2001, khi nhà trường đi vào ổn định bà mới xin nghỉ. Và năm rồi, khi gần 400 hộ người Việt ở Nerot, quận Mien Chay bị hỏa hoạn, người ta lại thấy bà tất tả vận động quyên góp...

Thôi công tác ở Hội Viềt kiều, bà mở một quán sách báo tại trụ sở của Hội với hơn 20 đầu báo từ Việt Nam đưa sang. Ban đầu chỉ là một sạp báo nhỏ, đến nay số lượng đã lên tới một ngàn tờ, giao đến tận Xiêm Riệp, nơi có nhiều người Việt sinh sống.

Dịp Quốc khánh năm ngoái, bà được Đảng và Nhà nước ta mời về thủ đô và được các vị lãnh đạo nhà nước gặp gỡ, tuyên dương. Bà cho biết rồi bà cũng sẽ về Việt Nam để lá được rụng về cội như ước mong của bao người Việt xa xứ...

Nguyễn Viễn Sự (Pháp luật TP.HCM)