Cây thuốc không tên
Chợt mây đen ùn ùn kéo đến. Trời đất tối sầm. Sấm chớp vạch những đường chằng chịt trên trời. Gió từ vực thẳm thổi thốc lên mang theo hơi nước lạnh. Một cơn mưa to đang kéo đến. Phải rời khỏi đây ngay, nếu không, mưa to, gió lớn sẽ giữ cô ở lại trong rừng không biết lúc nào mới buông tha. Thảo Ly lồm cồm lần dò từng bước xuống chân núi. Tay cô vẫn nắm chặt chiếc rễ cây, niềm hạnh phúc lớn lao mà bao tháng ngày cô từng ấp ủ, mơ ước. Cô sẽ trồng cây thuốc ở trước nhà mình. Nghĩ đến cảnh Thế khỏi bệnh, khỏe mạnh cùng cô đi nương làm rẫy, sum vầy bên con cái là cái bụng cô vui. Bao nhiêu nhọc nhằn cũng tan biến. 
Minh họa của Nguyễn Đăng Phú
Mưa kéo đến mỗi lúc một to. Đã nghe tiếng những cành cây răng rắc quặn mình trong gió. Tiếng thác nước ầm ào từ đâu đó vọng lại. Bấy giờ Thảo Ly cũng đã kịp đến bên bờ suối. Mọi bữa đi làm về qua đây, bao giờ cô cũng đứng lại nhìn sang bờ bên kia, nơi có tảng đá to và bụi cỏ dại. Tim cô rạo rực, bồi hồi khi nhớ về giây phút đầu tiên Thế choàng vai cô trên tảng đá ấy. Nhưng hôm nay cô không còn cảm giác ấy nữa. Có cái gì bồn chồn, nóng rát như ngọn lửa đang đốt cháy trong lòng. Trước mặt Thảo Ly là dòng nước đang tuôn chảy cuồn cuộn. Cô nghe lẫn trong ngàn âm thanh có tiếng sủa thảng thốt của con cún vàng, tiếng khóc khản đặc của thằng A Vi. Trống ngực Thảo Ly đập mạnh. Cô bước đi như mộng du.
Lúc Thảo Ly vừa đặt chân lên sàn nhà, con cún vàng đã lao đến. Nó cứ kêu ăng ẳng, quấn quýt chân cô làm cô mấy lần suýt ngã. Trước mắt Thảo Ly, thằng A Vi mũi dãi thò lò. Nó khóc khóc mếu mếu, đưa tay chỉ về phía con đường mòn như rắn lượn trước nhà. Thảo Ly gặng hỏi thế nào nó cũng không nói được thành lời.
- Bố Thế đi đâu rồi? Bố bỏ con ở nhà một mình hả?
A Vi đưa tay dụi mắt, quẹt mũi. Ngón tay nó cứ chỉ trỏ về phía con đường mòn ngoằn ngoèo trước cửa.
Thảo Ly cất tiếng gọi chồng. Không có tiếng đáp lại. Bấy giờ, con cún cũng không sủa nữa, nó cứ lăng xăng bên thằng A Vi rồi chạy đến quỳ hai chân trước mặt Thảo Ly. Cô đưa mắt nhìn về phía có đặt bàn thờ cha cô. Hình ông đóng chặt trong khung ảnh. Đôi mắt xa xăm nhìn về phía cô. Ông muốn nói điều gì mà không nói được.
Hạnh phúc là gì? Đã bao lần Thảo Ly tự lục vấn mình. Đối với cô, điều ấy thật đơn giản. Cô cần một mái ấm gia đình và khao khát có con. Rồi đến một ngày kia, hạnh phúc như cái trò ú tim đó bỗng hiện ra bằng xương bằng thịt, khi Thế xuất hiện trong nhà cô.
Đó là một người đàn ông đã gần bốn mươi tuổi, mặt xương xương, thân hình cao cao, nước da tái xạm, đôi mắt màu vàng nghệ. Thế từng bôn ba khắp nơi để mưu sinh. Anh bị bệnh xơ gan cổ chướng, đi khắp các bệnh viện dân y, quân y điều trị nhưng vẫn không khỏi. Lần gần đây nhất, sau khi bệnh viện trả về, Thế nghĩ không lẽ nằm nhà chờ chết, anh dần dà hỏi thăm từng người cách chữa bệnh. Ai mách bảo cho vị thuốc gì có liên quan đến việc chữa trị bệnh gan là lại tìm đến để cắt thuốc sắc uống. Nhưng bệnh Thế đã chuyển giai đoạn cuối. Bụng anh căng cứng như bụng ễnh ương. Khi siêu âm thấy dịch ứa ra mỗi ngày một nhiều khiến ruột nổi lềnh bềnh như củi mục trong ổ bụng. Cho đến một hôm có người chỉ cho anh một ông thầy thuốc nam người dân tộc Tày. Không quản đường sá xa xôi, Thế lặn lội tìm đến nhà ông. Anh đưa cho ông xem tất cả những giấy tờ có ghi kết quả xét nghiệm. Ông thầy thuốc nam không biết những chữ viết và những con số ghi trong các trang giấy đó. Ông cầm tay Thế xem mạch rất lâu. Đoạn ông nói:
- Bệnh của anh nặng lắm. Nhưng tôi sẽ chữa khỏi.
- Trời ơi! Nếu thế thì bác là người đã sinh ra con lần thứ hai - Thế nói mà giọng như reo.
Từ bữa đó, Thế ở luôn trong nhà để bố Thảo Ly bắt mạch, cắt thuốc chạy chữa. Gần một tháng sau thì bệnh tình Thế đã có chuyển biến tốt, bụng đỡ căng cứng, đến bữa đã thấy đói, lên xuống nhà sàn không cần đến sự dìu dắt.
Một bữa nọ, sau khi sai Thảo Ly đi hái lá về làm thuốc cho Thế, trong nhà chỉ còn lại hai người đàn ông với nhau, bố Thảo Ly nói :
- Tao lấy vợ chỉ sinh được Thảo Ly thì mẹ nó chết. Gà trống nuôi con, đến Tết này Thảo Ly đã được hơn hai mươi mùa bắp rồi đấy. Trong bản này nó ít bạn lắm. Có một đứa bạn trai chơi thân với nó nhưng đã đi lấy vợ rồi. À quên, còn một đứa con trai nữa cũng thương nó lắm nhưng một lần đi chợ phiên ở bản Đọn, trông thấy thằng nọ sóng vai với một đứa con gái đi vào rừng, thế là nó quay mặt ngay. Nó nói không ưng cái bụng ai thay lòng đổi dạ. Mà ở dưới xuôi, họ vẫn nói là phản bội ấy mà. Phản bội là kẻ thù của chung thủy đúng không?
Nói đến đó ông thầy lang dừng lời. Hình như ông đang lấy sức để vượt lên đỉnh đèo. Phía trước là ý nghĩ mà ông đã từng ấp ủ bấy lâu. Cái ý nghĩ đó lúc này chẳng khác gì đỉnh đèo chắn ngang trước mặt ông. Mãi lâu lắm ông mới lại nối lời:
- Bệnh của anh, tôi hứa sẽ chữa khỏi. Nhưng tôi có một điều kiện thế này (ông lại dừng lời như có ý thăm dò thái độ của Thế) - Mãi lâu lắm ông mới cất tiếng nói - Tao đã già yếu rồi, sống nay chết mai ai mà biết được. Chỉ ước mong sao sau khi tao đã chữa lành bệnh cho anh thì anh lấy con Thảo Ly của tao làm vợ. Nếu anh thật lòng…
Không phải đợi lâu, Thế đáp lời ông:
- Bố cứ yên tâm. Con sẽ là người chồng tốt của Thảo Ly - Thế bỗng chuyển đổi cách xưng hô - Con sẽ là người tốt của bố.
Lúc Thảo Ly đi rừng về, cô vừa bước chân lên sàn nhà đã thấy Thế đứng đợi ở cửa. Anh nhìn vào cô với ánh mắt như thăm dò, xem xét, tìm kiếm cái gì. Cử chỉ đó làm cho Thảo Ly bối rối. Lúc đi qua chiếc gương soi, cô như đi chậm lại rồi đưa tay vuốt làn tóc mai bết đẫm mồ hôi. Đôi mắt cô đen láy. Khuôn mặt cô bỗng bừng lên sắc đỏ. Chỉ có chiếc răng khểnh quá cỡ làm giảm đi vẻ duyên dáng của cô. Giá mà nó đừng to và độn lên như hạt bắp sau làn môi kia… Thế cũng đã từng có ý nghĩ như Thảo Ly. Nhưng trong cơn tuyệt vọng giữa sự sống và cái chết, anh chọn sự sống dù gồ ghề thô thiển. Có lúc lãng mạn bay bổng, Thế nghĩ đến một cuộc giải phẫu thẩm mỹ sẽ nhổ đi cái răng khểnh bàn cuốc đó. Và anh chấp nhận sự đánh đổi này như một sự may mắn trời đã dành cho anh.
Từ bữa đó, Thế cứ quẩn quanh bên bố Thảo Ly, ông hướng dẫn cho anh cách nhận mặt từng cây thuốc. Ông nói với Thế, ông biết nghề thuốc do ông nội và cha ông truyền lại. Ông cũng có ý định sẽ truyền bài thuốc chữa bệnh này cho Thảo Ly. Phiền nỗi cô là con gái không thể có đặc ân ấy. "Con gái là con người ta…" - Người đời vẫn nói vậy. Có truyền lại bài thuốc hay đến mấy cho con gái rồi cũng bị mai một, thất lạc. Bây giờ thì ông đã có nơi truyền lại bài thuốc bí hiểm này nên bụng ông vui lắm.
Tất cả các vị thuốc đều có sẵn quanh nhà, hoặc xa lắm là lấy ở trong rừng. Ngặt một nỗi vị thuốc hay nhất để tạo nên sự khác biệt của thang thuốc chữa căn bệnh "tứ chứng nan y" lại ở trên núi cao hiểm trở không dễ tìm được. Cây thuốc đó không có hoa, không có củ, nên không thể lấy làm giống. Hằng năm vào mùa mưa thì từ gốc của nó sẽ mọc ra những chiếc rễ. Trên từng chiếc rễ đó sẽ mọc ra những mầm cây. Khéo tay, tinh mắt thì tách được cái rễ đó đem về trồng. Ai kiên trì, có công, có đức tin vào vị thuốc này thì phải mất hàng chục lần mới ươm được giống cây thuốc quý. Nhiều người đặt cho cây thuốc đó tên gọi khác nhau. Có người gọi là cây mầm đất. Có người gọi là cây sao la. Cả lá, cả thân, cả rễ đều dùng làm thuốc được. Lá thì chữa trị chứng đau dạ dày, thân thì chữa bệnh gan, còn rễ thì chữa cho chứng kinh nguyệt thất thường của đàn bà.
Từ hôm Thảo Ly đem về cái mầm cây thuốc quý trồng ở trước nhà sàn, suốt ngày Thế cứ quanh quẩn bên cô. Anh tỏ ý muốn cùng Thảo Ly lên núi tự tay tìm hái cây thuốc quý đó. Thảo Ly bẽn lẽn gật đầu. Lúc ra đến bờ suối Thế đã thở hổn hà hổn hển. Anh chỉ cho Thảo Ly cái tảng đá bên cạnh một lùm cỏ dại bên bờ suối. Họ ngồi xuống nghỉ. Tiếng suối chảy róc rách. Làn gió mát lau khô những giọt mồ hôi trên trán Thế. Bỗng Thế nắm chặt bàn tay Thảo Ly áp vào nơi trái tim mình. Toàn thân Thảo Ly như có một dòng điện chạy qua. Đó là lần đầu tiên Thảo Ly có cảm giác vừa sung sướng, vừa sợ sệt, vừa chờ mong, lại như vừa muốn trốn chạy. Cảm giác của sự vùng vẫy và hiến dâng…
… Người đàn bà nhẹ nhàng đặt xuống bên đường bọc nilon có đựng một cây con, bên ngoài được buộc bằng những sợi dây rừng. Phía trước mặt bà là ngôi nhà xây bằng gạch, quét vôi màu vàng đã hoen ố. Gần cả tuần nay bà mới dò tìm được đến nhà Thế, người bị bệnh hiểm nghèo đã được cha bà cứu sống ngày nào. Bao nhiêu nỗi vất vả đường xa dường như vụt tan biến. Đó là khi bà nghĩ đến cảnh lần đầu tiên Thế gặp lại thằng bé mà bà đang địu sau lưng. Thằng bé thấy tự nãy giờ mẹ nó vẫn đứng yên thì liên tục lấy hai chân thúc vào lưng mẹ. Bà nhẹ nhàng ngồi xuống, đưa tay ra sau gỡ đứa con từ trong địu xuống đất. Thằng bé nhìn mẹ nó mắt không chớp, rồi lại đưa mắt nhìn vào ngôi nhà cửa đóng then cài kín mít. Có tiếng ai đó nói vọng phía sau lưng hai mẹ con:
- Ông Thế đã đi bệnh viện cấp cứu từ mấy ngày nay rồi.
Người đàn bà quay lại. Cũng vừa lúc người nọ bước đến. Hỏi chuyện ông ta, bà mới biết Thế trở thành thầy lang sau khi chữa trị xong căn bệnh hiểm nghèo ở trên vùng đồng bào dân tộc trở về. Thuốc của Thế hay lắm, đã cứu sống được nhiều người bệnh.
Nhiều người bệnh đã tìm đến ông thầy lang này. Nhờ đó bà lần ra manh mối ông và quyết định xuống miền xuôi tìm chồng. Nhưng nghe người đàn ông nọ nói vậy, bà vẫn ngờ ngợ, liền hỏi lại:
- Có phải ông thầy lang này sống độc thân phải không?
- Không, ông Thế mới có vợ năm ngoái.
Người đàn ông hỏi bà nọ gia cảnh và mối quan hệ với ông Thế. Nhưng người đàn bà không nói. Thổ lộ tâm tình với người xa lạ là điều tối kị với bà. Cuối cùng bà bảo ông nọ cho mượn cây cuốc. Bà nói có cái cây thuốc quý muốn mang đến cho ông Thế chữa bệnh vì ông ấy còn thiếu vị thuốc này. Và bà không thể đợi ông Thế được nên phải trồng cái cây thuốc trước nhà ông. Nếu may ra ông Thế còn sống, lúc về thì tiếp tục chăm bón cho cây để trước là chữa bệnh cho mình, sau là trị bệnh cứu người làm phúc…
Chiều hôm đó, người đàn bà địu đứa con trai ra đường cái, mải miết theo hướng mặt trời lặn rảo từng bước chân nặng nề…
Lần đó ông Thế đã không qua khỏi. Cây thuốc trồng trước nhà ông càng ngày càng xanh tươi một cách kỳ lạ. Nhiều người hiếu kỳ và nhiều đồn đoán của người đời không dứt xung quanh cái cây lạ lùng này. Cây có thân giòn, lá to, có gai như lá dâu. Quanh năm suốt tháng cây không có hoa, có nụ, muốn chiết về trồng cũng không được. Ai biết thì tỉa những chiếc rễ từ dưới gốc khi nó đâm ra thành những mầm cây con để đem về trồng. Nếu không khéo tách ra, đến lúc trồng, cây cũng không sống được. Lúc đầu nhiều người tò mò, bạo gan thử hái về nấu nước uống. Cái màu lá khi nấu lên tựa nước chè xanh, không mùi, không vị. Uống nước nấu từ lá cây này ai nấy đều thấy khỏe ra, ăn nhiều, ngủ nhiều. Nếu họ là vợ chồng, ai cũng thấy hạnh phúc. Nhưng gọi là cây gì thì không ai biết.
Trần Kính (VNCA)
