Chàng trai thật thà

Người em chỉ còn da bọc xương. Ngày ngày khẳng khiu như thân cây cháy. Cực quá, nghĩ đi nghĩ lại, em tìm tới nhà người anh xin cứu giúp.

Vợ chồng anh không cho, bảo:

- Mày vay chúng tao rồi mày lấy gì trả được. Còn mày xin chúng tao nhiều quá rồi. Bây giờ có coi nương lúa cho tao thì tính công mà ăn.

Người em vui lòng, lên rừng chặt vầu vác lá ra nương làm lều ở luôn đó canh mùa màng cho anh chị không dám rời chân, lơi mắt. Lúa đã tụ sữa, hương bay thơm phức một vùng. Có con chim rừng tìm đến kiếm ăn. Chim mổ hạt này tới hạt khác, bông này tới bông khác. Xua một lần nó đến hai lần. Xua hai lần nó đến ba lần. Chắc chim đói. Người em thương chim nhưng lo cho thân mình và rất sợ cơn giận dữ của anh chị, liền cầm gậy đuổi chim và định bụng tìm tới tổ chim. Chim vỗ cánh bay về phía núi cao. Người em cứ mải miết lúc chạy, lúc đi, bám đá leo lên, lên mãi. Vừa lúc chân tay rã rời thì mắt chàng nhìn thấy ngôi nhà xinh xắn nằm gọn trên đỉnh núi. Chàng chớp mắt mấy lần nhìn lại, ngôi nhà vẫn đứng đó. Đúng là một ngôi nhà thật.

Quên cả mệt mỏi, chàng bám đá cố lần tới. Càng đến gần, ngôi nhà càng sừng sững đẹp như trong mơ. Chưa bao giờ chàng mơ thấy ngôi nhà đẹp như thế. Thận trọng, sợ sệt, chàng đi sang bên phải nhà, ra sau nhà, tới bên trái nhà; một vòng rồi hai vòng, chàng tìm kẽ hở ghé mắt nhìn vào.

Không có ai ở trong. Ngôi nhà hoàn toàn im lặng. Chàng trở lại phía trước khẽ đẩy cửa bước vào, cố tránh tiếng động. Đồ đạc trong nhà xếp gọn ghẽ, chắc nhà có chủ, nhưng chủ đi đâu? Mặt trời đã lấp lửng dưới chân núi, chàng trai tò mò, lặng lẽ leo lên gác sát mái nằm ranh. Trời vừa tối hẳn thì chợt có tiếng động phía cửa mở, một người rồi hai người, tới bảy người bước vào nhà. Toàn là đàn bà. Họ trò chuyện vui vẻ, tới bếp lửa thổi cho sáng rồi quây quần sưởi ấm. Đó là bảy cô gái xinh đẹp. Một cô đứng dậy tới chạn lấy một vật gì dài dài như cánh tay, đi ra bếp, đứng thẳng người, hai tay ôm dọc quả trước ngực. Đó là một quả khô. Cô gái lắc đi lắc lại mấy cái, có tiếng hạt lạo xạo bên trong, mồm lầm rầm ước: “Một mâm cơm ngon”, ba lần như vậy.

Chưa đầy chớp mắt, chàng trai đã thấy mâm cơm thịt giữa nhà. Khói canh bay thoang thoảng thơm ngon. Khi các cô gái ăn uống xong, lại bếp lửa thì mầm bát tự nhiên biến mất. Các cô lấy chỉ màu ra thêu áo, thêu khăn. Chàng nghèo nằm không dám cựa mình rồi mệt quá, chàng thiếp đi lúc nào không biết.

Chàng trai sực tỉnh. Trời đã sáng. Chim núi đang hót đầu nhà. Các cô gái đã dậy từ bao giờ. Cô bé xinh đẹp nhất ra chạn bát lấy quả khô lắc như đêm trước. Nhưng khi ăn xong, bảy chủ nhân xinh tươi vội vã đi làm ngay. Ngôi nhà lại im như người câm. Chàng nghèo vội vã lần xuống đất, ra chạn bát đem quả khô lên nương. Đã hai ngày qua, không hạt bắp, hạt gạo vào bụng, chàng đói meo, mắt hoa, chân bước không thẳng đường. Chàng vội nhóm lửa sưởi rồi hai tay ôm quả khô trước mặt đứng trước bếp lắc mấy cái, hạt khô trong quả reo lạo xạo và chàng lầm rầm ước câu “Một mâm cơm ngon” ba lần, chỉ trong chốc lát mâm cơm thịt ngon lành như chàng mong đợi đã ở trước mắt. Chàng nghèo ăn thoả thuê rồi ngả lưng ngủ một giấc say quên trời, quên đất, tới chiều tối hôm sau mới tỉnh. Quả thần nằm lăn lóc gần đó. Chàng bồi hồi ngắm vật quý và nghĩ tới bà con trong bản mấy năm qua đã giúp đỡ, thương xót trong lúc mình nghèo đói. Anh muốn đền ơn mọi người. Anh giắt quả lên mái lều rồi tới từng nhà trong xóm mời người già, người trẻ tới lều mình ăn bữa cơm mà chàng gọi là bữa cơm trả nghĩa. Bà con thương cảnh nghèo nhưng quý đức tính hiền lành của chàng trai nên đều tò mò kéo đến túp lều xiêu vẹo trên nương núi, họ rất ngạc nhiên trước những mâm cơm cỗ đầy đặn như lòng chủ nhân. Ai cũng mừng cho chàng đỡ khổ và khen chàng còn ít tuổi mà đã biết sống có trước có sau. Người anh cả và chị dâu cũng được mời, nhưng không thèm tới. Anh nghĩ thằng em nghèo rớt mà mời ăn là chỉ cốt vòi tiền. Chị dâu nghĩ, bàn chân mình không phải để bước tới nơi bẩn thỉu đó. Chuyện về bữa rượu thịt sang trọng, hiếm có từ túp lều xiêu vẹo của chàng trai khốn khổ đã lan xa. Người anh không kềm nổi anh tò mò, gọi em tới tra hỏi.

Hắn một mực đổ cho em đã ăn cắp lúa nương của hắn bán đi để mua rượu thịt để mời cả bản ăn uống, và dọa đuổi em đi. Người em kể lại đầu đuôi việc bắt được quả thần. Hắn bắt người em phải nộp quả thần. Nhưng người em lại nghĩ tới bảy cô gái xinh đẹp bị đói vì mất vật ước. Chàng không đành lòng liền ước một bữa ăn cuối cùng để lấy sức leo lên núi, đem quả thần trả lại cho chủ nhân. Người anh liền bảo em đổi quần áo rách cho hắn rồi ở nhà, để hắn một mình một gậy lên núi theo ướng tay củ em. Ù tai, sụm gối, mồ hôi ra ướt đầm mấy lần áo, nhưng người anh vẫn gượng gắng, bám đá, leo mãi lên cao. Hình ảnh quả thần luôn luôn trong đầu hắn và tiếp sức cho hắn, hắn bò dần tới đỉnh núi và thấy ngôi nhà xinh đẹp. Hắn vội lánh vào nhà, leo lên gác bếp nằm rình.

Chập tối bảy cô gái đi làm về. Các cô đoán có sự lạ vì cửa không khép chặt như lúc họ đi làm. Họ khiêu lửa cho sáng nhà, mỗi cô tìm một chỗ. Một lúc sau họ lôi được anh chàng tham lam từ trên gác bếp xuống. Hắn run lẩy bẩy đứng không vững.

Cô thứ nhất kết tội: “Đúng hôm trước mầy lấy trộm quả quý của chúng tao”. Cô thứ hai nói: “Mầy làm chúng tao vất vả mấy ngày vì đi làm mệt quá lại lo nấu ăn”. Cô thứ ba nói: “Chúng tao phải lo giã gạo vì thiếu vật ước”. Cô thứ năm nói: “Chúng tao phải lo lấy nước vì thiếu vật ước”, Cô thứ sáu, cô thứ bảy nói: “Chúng tao không thêu khăn, thêu áo được vì mất nhiều công rửa bát”. Chỉ riêng cô thứ tư là không nói gì. Mọi người đồng tình kết tội tên lạ mặt vào nhà lúc vắng người chỉ có ăn cắp. Mỗi cô nói xong câu của mình lại véo mũi anh chàng một cái, mỗi lần bị véo xoắn, mũi anh chàng lại sưng vù to dần ra. Tới cái véo thứ bảy thì mũi của tên tham lam đã lòng thòng tới rốn. Ngay trong đêm tối, anh chàng bị đuổi khỏi nhà, lần từng bước xuống núi. Cứ mỗi lần chân hắn vấp đá thì mũi hắn cũng nhói đau vì đầu mũi đập vào bụng. Suốt đêm hắn vừa đi hai chân, vừa đi “bốn chân” mò mẫm tới gần sáng mới khập khiễng về đến nhà, không kịp nói, hắn nằm vật ra đất thiếp đi, chiều mới trở mình thức giấc.

Mũi sưng vù, dài thõng, đau nhức mà rất vướng. Hai con mắt hắn bị mũi nặng kéo xuống dài ra, trông bộ mặt thấy kỳ dị. Hắn không ăn được, uống rất khó vì không há được rộng mồm. Người hắn gầy rộc đi, mắt lờ đờ, chân tay như dính vào giường. Vợ chồng hắn bây giờ mới nghĩ tới em trai, may ra đứa em khốn khổ có cách nào cứu anh chăng? Chị dâu đành phải bước chân tới lều nương khẩn khoản cầu cứu em chồng. Chàng bảo chị dâu cứ về, chàng sẽ đến thăm. Chàng nghĩ tới chuyện cũ, chưa muốn đi ngay, vả lại, đau cái mũi chết sao được. Hôm sau người đàn bà lại đến, chị ta không cầm được nước mắt cầu khẩn.

Chàng trai đáp: “Em biết gì mà cầu cứu chữa. Em có phải là thầy thuốc đâu?” Mãi tới chiều ngày thứ ba, để cho vợ chồng người anh mỏi mắt chờ trông và gần như tuyệt vọng, người em mới lửng thửng tới. Chàng bảo anh nhắc lại lời hứa. Người anh không ngồi dậy được, khẽ thều thào, hứa khi khỏi bệnh sẽ chia nửa gia tài cho em. Chàng nghèo khuyên anh yên tâm ăn cháo, đừng nghĩ ngợi, mai chàng sẽ trở lại. Chàng dặn lại: “Nếu anh thật thà thì thào cũng khỏi bệnh”.

Người em tìm đến ngôi nhà trên đỉnh núi, khéo léo lách vào, đóng cửa cẩn thận và nằm tít trên cao ở gác mái. Chọn được chỗ náu mình kín đáo thì cũng vừa tối. Lát sau bảy cô chủ nhà son trẻ cười cười nói nói, ríu rít đẩy cửa vào. Ăn uống xong, họ chợt nhớ tới tên trộm hôm nào. Một cô nói: “Thật buồn cười cho thằng tham lam”. Cô khác tiếp: “Thằng không biết phép chữa mũi thì mũi còn đau”. Cô thứ ba: “Không há miệng ăn cơm được, ốm yếu mãi cũng chết”. Cô thứ tư nói ngay: “Có khó gì, chị lấy quả khô lắc lắc rồi gõ nhẹ vào chỗ đau và nói “sống thật thà” ba lần là mũi khắc co lại thôi mà!”. Chàng nghèo sướng quá. Biết môn thuốc thần tiên. Chàng thầm cảm ơn các cô gái.

Đêm khuya dần. Các cô gái vẫn khơi lửa nói chuyện, thêu thùa. Mệt quá, chàng trai ngủ một giấc say. Lúc chàng sực tỉnh, ngôi nhà đã như không chủ. Nắng xuyên thẳng màn sương dày đặc. Hẳn là các cô gái đã đi làm từ lâu. Chàng vội giấu quả thần vào người, xuống núi, đi về phía nhà anh. Chàng giấu vật báu một nơi rồi mới vào gặp anh chị. Mặt người anh sưng đỏ mọng, mắt híp chặt, mũi như to hơn. Da trắng bợt và chân tay đã tóp lại. Chàng báo cho anh chị biết thế nào chàng cũng cứu được. Anh chị hết lời van nài, hứa hẹn. Chàng nghèo ra sau nhà lấy vật ước và làm y như lời các cô gái bàn nhau.

Quả nhiên, mỗi khi người em gõ nhẹ cái quả và nói “sống thật thà, ba /ấn thì mũi người anh cứ co dần. Chẳng mấy chốc cái mũi lại xinh xẻo như xưa. Vợ chồng anh mừng quýnh, ôm em khóc nức nở và chia của cải cho em đúng lời đã hứa.

Người em xin phép anh đi trả lại của quý cho các chủ nhân trên đỉnh núi. Đen đủi cho chàng, hôm ấy các cô gái nghỉ ở nhà. Chàng vừa khẽ đẩy cửa lách vào thì các chủ nhân sững sờ lo ngại. Nhưng vẻ mặt chàng trai hồn nhiên, nói cho rõ ý định của mình. Các cô gái bỗng đổi hẳn nét mặt. Họ mời anh sưởi lửa, và đền bù anh thật thà, ngay thẳng của anh họ bàn nhau cho anh chọn một cô về chung sống. Dường như đã nghĩ sẵn, chàng nghèo nhìn thẳng vào cô gái trẻ nhất, lại đẹp nhất. Thế là họ đem quả thần ra ước bữa tiệc. Tiệc vui biến thành tiệc cưới.

Sáng hôm sau, chàng trai cùng vợ mới cưới về xóm núi làm ăn, hưởng gia sản chung với anh. Đôi vợ chồng sống trong cảnh hạnh phúc hiếm có.

(Truyện cổ dân tộc Dao)