Lễ hội truyền thống mùa xuân Côn Sơn
Lễ tế đền Nguyễn Trãi mùa xuân Côn Sơn
Nguồn gốc lễ hội
Cuối thế kỷ XIII, thiền phái Trúc Lâm, một thiền phái Phật giáo mang ý thức dân tộc, tự chủ đã dựng liêu Kỳ Lân cho các tăng ni tu hành. Trần Nhân Tông, Pháp Loa, Huyền Quang, ba vị tổ xác lập thiền phái này đã tu hành và thuyết pháp ở đây.
Lễ tế đền Nguyễn Trãi mùa xuân Côn Sơn
Lễ tế đền Nguyễn Trãi mùa xuân Côn Sơn.
Huyền Quang tên thật là Lý Đạo Tái, sinh năm Nguyên Phong thứ tư (1254), quê tại hương Vạn Tải, huyện Gia Định (nay thuộc huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh). Ông là người thông minh, hiếu học, năm 21 tuổi đỗ đầu khoa Đại tỷ thủ sĩ, niên hiệu Bảo Phù thứ hai (1274). Sau khi Nhân Tông qua đời, ông theo Pháp Loa học đạo không rời, được Pháp Loa đặt pháp hiệu là Huyền Quang. Ông có biệt tài biên soạn kinh sách, Trần Nhân Tông từng đánh giá: “Các sách nói về đạo Phật do chính tay Huyền Quang viết ra thì không nên thêm bớt một chữ nào”. Sau 8 năm xuất gia, Huyền Quang được chủ trì chùa Vân Yên, một trong những trung tâm tôn giáo lớn nhất đất nước đương thời, trên núi Yên Tử.
Huyền Quang từng ở chùa Thanh Mai 6 năm, rồi về trụ trì chùa Côn Sơn, mở mang cảnh chùa, dựng tượng, lập đài Cửu Phẩm liên hoa, biên tập kinh sách truyền lại cho đời sau. Ngày 23 tháng Giêng năm Giáp Tuất (1334) sư tổ Huyền Quang viên tịch tại chùa Côn Sơn. Vua Trần Minh Tông ban cho 10 lạng vàng xây tháp ở bên tả phía sau chùa, lấy tên là Đăng Minh bảo tháp đặc phong tự pháp Huyền Quang tôn giả.
Ngày viên tịch của Huyền Quang tôn giả là ngày giỗ tổ của chùa Côn Sơn, cũng vì thế mà Côn Sơn trở thành chốn Phật tổ của thiền phái này. Ngày giỗ tổ sau thành ngày hội. Hội mùa xuân chùa Côn Sơn bắt nguồn từ ngày giỗ Trúc Lâm đệ tam tổ, có từ đầu thế kỷ XIV. Hội bắt đầu từ rằm tháng Giêng và kéo dài đến cuối tháng.
Múa rồng hội Côn Sơn
Nét đẹp lễ hội mùa xuân Côn Sơn
Lễ hội mùa xuân Côn Sơn từ nhiều thế kỷ trước đã trở thành tập tục. Vũ Phương Đề trong sách “Công Dư Tiệp Ký” thế kỷ XVIII chép: “Tục cũ cứ đến đầu năm mới, trai thanh gái lịch kéo nhau về đây vãn cảnh, đường xá đi lại đông như mắc cửi, thực là một nơi đại thắng tích”.
Mở đầu các nghi lễ diễn ra trong lễ hội mùa xuân Côn Sơn là lễ khai hội, tổ chức vào sáng ngày 16 tháng Giêng. Trong không khí linh thiêng của ngày hội, mọi người cùng thành kính dâng nén tâm hương trước Trời, Phật, các bậc tiền nhân cùng niềm tin ước nguyện được linh ứng.
Sau lễ dâng hương khai hội, các đại biểu và nhân dân tham gia nghi lễ rước nước. Đây là nghi lễ truyền thống thu hút đông đảo nhân dân, phật tử tham gia. Đoàn rước ra đến hồ Côn Sơn làm lễ xin nước với đầy đủ các nghi thức như: dâng hương, trì chú, đăng đàn cầu nước, an vị thuỷ bình. Sau đó bình nước được rước về Tổ đường chùa Côn Sơn làm lễ mộc dục Trúc Lâm Tam Tổ theo nghi thức truyền thống của Phật giáo.
Lễ tế trời đất trên núi Ngũ Nhạc diễn ra vào sáng ngày 17 tháng Giêng tại Trung Nhạc miếu. Trong tín ngưỡng dân gian tế trời đất tại Ngũ Nhạc để cầu phúc, tránh hoạ, mong cho mùa màng phong đăng hoà cốc, quốc thái, dân an.
Một nghi lễ quan trọng của lễ hội mùa xuân Côn Sơn là lễ cúng đàn Mông Sơn thí thực. Theo quan niệm Phật giáo, thế giới cõi âm có vô vàn cô hồn không nơi nương tựa. Bởi vậy, tổ chức lễ đàn Mông Sơn thí thực tại chùa Côn Sơn vào ngày 17 tháng Giêng âm lịch hàng năm là nét đẹp văn hoá Phật giáo, thể hiện uy linh của tam tổ Trúc Lâm, Tư đồ Trần Nguyên Đán và Anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới - Nguyễn Trãi; đồng thời bố thí cho các cô hồn dưới cõi âm trong toàn quốc Việt Nam để cứu độ chúng sinh, cầu cho quốc thái dân an, thiên hạ thái bình…
Lễ đàn Mông Sơn thí thực là nét đẹp văn hóa tâm linh tiêu biểu trong lễ hội mùa xuân Côn Sơn, góp phần khơi dậy truyền thống tương thân tương ái, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp trong kho tàng văn hóa vật thể ở khu di tích, tạo nên một lễ hội đậm đà bản sắc dân tộc.
Năm 2012, lễ hội chùa Côn Sơn được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, để nội dung lễ hội Côn Sơn thêm phong phú, đa dạng, UBND tỉnh Hải Dương đã quyết định đưa một số hoạt động dân gian vào hoạt động lễ hội như: Hội thi gói bánh chưng, giã bánh dày (vào ngày 14 và 15 tháng Giêng) và Liên hoan pháo đất tỉnh Hải Dương (ngày 16 tháng giêng)...
Trẩy hội Côn Sơn, bên cạnh phần lễ là phần hội rất náo nhiệt, tưng bừng được tổ chức với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao như các đoàn nghệ thuật, múa rối nước, hát chèo, kịch nói, ca nhạc nhẹ và các gánh hát dân gian biểu diễn phục vụ nhân dân ngay từ ngày đầu mở hội; thi đấu vật, cờ tướng thu hút đông đảo du khách thập phương tới xem và cổ vũ.
(Theo LangVietOnline)
