Kết quả 10 năm triển khai Nghị quyết 36/NQ-TW của Bộ Chính trị về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài

Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng đại đoàn kết dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh coi mọi người dân đất Việt ở trong nước hay ở ngoài nước đều là anh em ruột thịt, Đảng và Nhà nước ta hết sức chú trọng đến công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Đây được coi là công tác dân vận đặc biệt thể hiện trách nhiệm, tình càm của Đảng và Nhà nước ta đối với đồng bào ta ở nước ngoài và nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc vào sự nghiệp chung. Trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc cũng như trong công cuộc đổi mới xây dựng đất nước, những thành công và thắng lợi của cách mạng Việt Nam có phần đóng góp to lớn về vật chất, tinh thần, kể cả xương máu của đồng bào ta ở nước ngoài.

Vì tầm quan trọng có ý nghĩa chiến lược nêu trên và xuất phát từ tư duy đổi mới, ngày 26/3/2004, Bộ Chính trị đã ban hành, công bố công khai và rộng rãi Nghị quyết số 36/NQ-TW về công tác đối với NVNONN, trong đó khẳng định “NVNONN là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nhân tố quan trọng góp phần tăng cường quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa nước ta với các nước”, và “công tác đối với NVNONN là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và của toàn dân”. Đáp ứng kịp thời những đòi hỏi của tình hình mới và với những nội dung hết sức hợp với lòng dân, Nghị quyết được đồng bào trong nước và đại đa số kiều bào ta ở nước ngoài đồng tình, hưởng ứng và thực hiện.

Ngay sau khi Nghị quyết được ban hành, toàn bộ hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương cũng như các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài đã nghiêm túc tổ chức học tập quán triệt Nghị quyết 36, tạo những bước chuyển tích cực về tư duy và hành động trong các cấp, các ngành, trong dư luận nhân dân, từ đó chủ động xây dựng chương trình hành động phù hợp với đặc thù của lĩnh vực, ngành, địa phương mình.

Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết, với nỗ lực và quyết tâm cao của các cấp, các ngành, công tác về người Việt Nam ở nước ngoài đã đạt được những thành quả quan trọng với những bước phát triển và đột phá mới trên cả 3 lĩnh vực: xây dựng chính sách, đổi mới công tác thông tin, báo chí và vận động cộng đồng.

*
*      *

Việc triển khai tích cực, kịp thời và đồng bộ nhiều chính sách, biện pháp có tính đột phá như đã nêu trên đã góp phần tác động tạo sự chuyển biến ngày càng tích cực trong cộng đồng NVNONN.

- Cộng đồng tiếp tục tăng nhanh về số lượng, đến nay có khoảng 4,5 triệu người VN đang sinh sống, lao động, học tập tại 109 nước và vùng lãnh thổ, trong đó khoảng 400 ngàn người có trình độ đại học trở lên. Cộng đồng ngày càng ổn định cuộc sống và hoà nhập vào xã hội sở tại, có tiềm lực đáng kể về tri thức và kinh tế. Vai trò quan trọng của kiều bào trong ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế và đặc biệt là ngoại giao văn hoá ngày càng được khẳng định. Ngày càng có nhiều người, nhất là lớp trẻ, thành đạt trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, kinh tế, văn hóa – xã hội; một số bước đầu tham gia chính trường (Mỹ, Canada, Úc, Đức...).

- Nhiều tổ chức, hội đoàn mới được thành lập, nội dung sinh hoạt phong phú, trở thành nòng cốt đáp ứng nhu cầu tập hợp cộng đồng. Một số địa bàn (Thái Lan, Lào, Campuchia, Séc...) đã thành lập được Tổng hội với các chi hội ở nhiều địa phương. Cộng đồng ngày càng đoàn kết, gắn bó, tương trợ lẫn nhau khi khó khăn hoạn nạn với tinh thần “lá lành đùm lá rách” và đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

- Hàng năm có khoảng 300 lượt trí thức về nước hợp tác, nghiên cứu khoa học, giảng dạy. Trong bối cảnh kinh tế thế giới khó khăn, nhiều kiều bào ở Mỹ, Pháp, Đức và đặc biệt là ở các nước Đông Âu chọn giải pháp về Việt Nam đầu tư, kinh doanh; có nhiều dự án hiệu quả, quy mô lớn. Hiện có trên 3.600 doanh nghiệp có số vốn đăng ký kinh doanh và vốn đóng góp của kiều bào khoảng 8,6 tỷ USD. Kiều hối gửi về nước tăng trung bình 10-15%/năm, năm 2013 đạt khoảng 11 tỷ USD, chiếm gần 1/10 GDP, đưa Việt Nam trở thành một trong số 10 quốc gia nhận kiều hối nhiều nhất; đóng góp quan trọng vào việc ổn định cán cân thanh toán và kinh tế của đất nước

- Đa số kiều bào mang trong mình tinh thần tự tôn dân tộc, có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, hướng về cội nguồn, hoan nghênh chính sách đại đoàn kết, ủng hộ sự nghiệp đổi mới, ngày càng tích cực tham gia vào các hoạt động xã hội, từ thiện nhân đạo hướng về quê hương. Xu hướng đồng thuận và ủng hộ công cuộc phát triển đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh ngày càng tăng. Trong cộng đồng ngày càng có nhiều tiếng nói tích cực công khai phản đối những hoạt động đi ngược lại lợi ích của cộng đồng và đất nước.  Điều này đã trở thành xu thế chung trong cộng đồng NVNONN.

Bên cạnh những mặt tích cực nêu trên, trong quá trình phát triển và hội nhập, cộng đồng NVNONN đang phải đối mặt với nhiều thách thức: cuộc sống của kiều bào ở một số nơi còn gặp khó khăn, địa vị pháp lý còn thấp; việc nhiều nước siết chặt quy chế cư trú và kinh doanh làm cho bà con gặp nhiều khó khăn trong làm ăn và hợp pháp hoá giấy tờ. Tình trạng phụ nữ lấy chồng nước ngoài, đi lao động qua môi giới lậu gia tăng. Một số vụ cô dâu bị ngược đãi, sát hại, xưởng may đen… gây bức xúc trong dư luận. Tội phạm người Việt trong buôn bán ma tuý, rửa tiền, trồng cần sa… phát triển, ảnh hưởng đến hình ảnh cộng đồng. Các Hội người Việt Nam truyền thống chậm đổi mới về phương thức hoạt động, chưa thu hút được nhiều lớp trẻ tham gia. Việc giữ gìn tiếng Việt và bảo tồn bản sắc văn hoá, truyền thống dân tộc trong khi phải hội nhập sâu hơn vào đời sống xã hội sở tại đang trở thành thách thức không nhỏ. Sinh hoạt tâm linh, tín ngưỡng, tôn giáo, nhất là Phật giáo trong cộng đồng ngày càng phát triển, tuy nhiên ở một số nơi đang bị tác động, chi phối bởi những lực lượng chống đối hoặc tôn giáo giả hiệu, tiềm ẩn những nhân tố ảnh hưởng đến đoàn kết cộng đồng. Vẫn còn một bộ phận kiều bào do thiếu thông tin hoặc bị tác động bởi những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch nên có những hoạt động đi ngược lại lợi ích của cộng đồng và đất nước. Lực lượng người Việt cực đoan ngày càng suy yếu về số lượng và phạm vi hoạt động nhưng tăng cường mức độ chống phá với thủ đoạn ngày càng tinh vi.

*
*     *

Để giải quyết những vấn đề còn tồn tại, cần đẩy mạnh triển khai sâu rộng Nghị quyết 36 với những động lực và bước đột phá mạnh mẽ hơn, sâu rộng hơn, nhất là trong bối cảnh đất nước ta đã bước vào giai đoạn phát triển mới: đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng. Vận hội mới và thách thức mới đòi hỏi phải củng cố và phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết dân tộc, trong đó có cộng đồng NVNONN. Được sự đồng ý của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Bộ Ngoại giao tích cực chuẩn bị tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 36 vào  tháng 5/2014. Với những thành tích quan trọng đã đạt được, chúng ta tin tưởng chắc chắn rằng công tác đối với NVNONN thời gian tới sẽ tiếp tục vượt qua thách thức, thu được nhiều thành tựu to lớn hơn nữa, hướng đến xây dựng một cộng đồng NVNONN tiếp tục phát triển ổn định, năng động, hiệu quả, đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển đất nước và quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam với các quốc gia, vùng lãnh thổ và tổ chức trên thế giới.