Huy động hiệu quả nguồn lực kiều bào vào sự nghiệp phát triển đất nước

PV: Kính chào Thứ trưởng Vũ Hồng Nam! Xin ông cho biết những nét lớn trong việc triển khai công tác về người Việt Nam ở nước ngoài sau Chỉ thị số 45-CT/TW của Bộ Chính trị về việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài trong tình hình mới?

Thứ trưởng Vũ Hồng Nam: Nghị quyết 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) là kim chỉ nam cho việc triển khai toàn diện công tác về NVNONN. Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết 36, ngày 19/5/2015, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị 45 về việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về công tác đối với NVNONN trong tình hình mới. Chỉ thị 45-CT/TW khẳng định Nghị quyết 36-NQ/TW sau hơn 10 năm triển khai vẫn còn nguyên giá trị, định hướng và chỉ ra 10 nội dung trọng tâm trong công tác đối với NVNONN thời gian tới. Trong đó, bên cạnh việc kế thừa những quan điểm chỉ đạo quan trọng của Nghị quyết 36, điểm mới của Chỉ thị 45 là nhấn mạnh các nhóm nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai, đặc biệt chỉ rõ tập trung tháo gỡ những hạn chế, vướng mắc trong công tác đại đoàn kết, hòa hợp dân tộc, thu hút nguồn lực kiều bào và phối hợp giữa các cơ quan, địa phương.

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động của Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị trong tình hình mới giai đoạn 2016-2020. Các bộ, ngành và địa phương xây dựng Kế hoạch hành động theo chức năng, nhiệm vụ, tạo cơ chế triển khai, phối hợp thống nhất trong công tác đối với NVNONN. Ngày 11/8 vừa qua, Phó Thủ tướng - Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã ký ban hành Chương trình hành động của Bộ Ngoại giao. Một số tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương cũng đã xây dựng Kế hoạch hành động triển khai Chỉ thị số 45-CT/TW. Đây là những căn cứ quan trọng để triển khai công tác tại tất cả các ban, bộ, ngành, địa phương, các CQĐD và các tổ chức, hội đoàn trong cộng đồng NVNONN.

Là cơ quan quản lý nhà nước về công tác đối với NVNONN, từ sau Chỉ thị 45, trên nền tảng kết quả công tác đạt được, Ủy ban Nhà nước về NVNONN nêu cao tinh thần sáng tạo, chủ động thúc đẩy mọi mặt công tác về NVNONN.

Trước hết, Ủy ban chú trọng tăng cường quán triệt sâu rộng trong toàn bộ hệ thống chính trị về Nghị quyết số 36-NQ/TW và Chỉ thị số 45-CT/TW, nhằm đạt được sự thống nhất và chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa về mặt nhận thức từ trung ương đến địa phương. Có thể nói đây là khâu quan trọng nhất quyết định sự thành công của công tác đối với NVNONN.

Trong công tác tham mưu, xây dựng chủ trương, chính sách đối với NVNONN, Ủy ban thường xuyên phối hợp theo dõi, bổ sung, sửa đổi, hướng dẫn giải quyết các chính sách liên quan đến vấn đề trở lại quốc tịch Việt Nam, miễn thị thực, cư trú, lập hội, mua và sở hữu nhà ở, đầu tư, thu hút kiều hối, thu hút các chuyên gia, nhà khoa học kiều bào, chính sách đối người Việt Nam có công định cư ở nước ngoài… Chúng tôi đặc biệt quan tâm tới công tác tổ chức thực hiện các cơ chế chính sách, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của kiều bào và phát huy tối đa nguồn lực của NVNONN phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Công tác hỗ trợ kiều bào ổn định địa vị pháp lý, hội nhập sâu vào xã hội sở tại được hết sức coi trọng; là nội dung quan trọng trong các chuyến thăm cấp cao, cũng như các hoạt động đối ngoại của lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Thời gian vừa qua, Ủy ban đã tích cực phối hợp giải quyết vấn đề giấy tờ pháp lý cho người Campuchia gốc Việt và công tác này vẫn đang được tiếp tục. Chúng tôi cũng đã có hàng loạt chuyến công tác đến với cộng đồng ở nhiều nước từ châu Á (Lào, Thái, Campuchia), châu Âu (Pháp, Đức, Nga, Séc...), châu Đại Dương (Úc, Vanuatu, New Caledonia) đến châu Mỹ (Mỹ, Canada). Đi tận nơi, trực tiếp tìm hiểu, đặc biệt là tiếp xúc và lắng nghe kiến nghị của bà con kiều bào để tìm hướng tháo gỡ, giải quyết các vấn đề còn tồn đọng... Sau mỗi chuyến đi như vậy, chúng tôi đều rút ra các vấn đề trong dài hạn và ngắn hạn để lên lộ trình giải quyết từ việc củng cố địa vị pháp lý, ổn định cuộc sống cho kiều bào, đến hỗ trợ cộng đồng trong công tác giảng dạy tiếng Việt, duy trì bản sắc văn hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho kiều bào hướng về quê hương...

Thực hiện chủ trương đại đoàn kết, hòa hợp dân tộc, Uỷ ban đã chủ động phối hợp với các cơ quan trong nước và cơ quan đại diện VNONN có cách tiếp cận mới đối với cộng đồng, tăng cường tiếp xúc kể cả những người còn có định kiến với chế độ ta hay có quan điểm khác biệt; tạo điều kiện để những người từng phục vụ trong chế độ cũ, những người hoạt động tôn giáo, văn hóa - nghệ thuật, xã hội… có tinh thần dân tộc được trở về quê hương; chủ động đấu tranh, làm thất bại âm mưu và hoạt động của các nhóm phản động, cực đoan trong cộng đồng. Tháng 9 vừa qua, chúng tôi đã có chuyến thăm tới Mỹ và Canada. Chuyến đi đã giúp chúng tôi cập nhật tình hình và có cái nhìn thực tế hơn về cộng đồng người Việt tại 2 quốc gia này; đồng thời tiếp nhận hàng trăm ý kiến đóng góp của kiều bào trên nhiều lĩnh vực để phục vụ mục tiêu phát triển cộng đồng, xây dựng đất nước. Thông qua việc tổng hợp các ý kiến của bà con kiều bào qua những chuyến thăm như vậy, chúng tôi sẽ xây dựng những kiến nghị cho chính sách của Nhà nước ta đối với NVNONN, để triển khai mạnh hơn việc hỗ trợ cho cộng đồng NVNONN, có tính đến đặc trưng của từng địa bàn cụ thể.

Ủy ban tiếp tục tổ chức các đoàn đại biểu kiều bào về nước tham dự các hoạt động nhân dịp các ngày lễ lớn, các sự kiện quan trọng của đất nước, như: Chương trình Xuân Quê hương, Đoàn kiều bào về Giỗ Tổ Hùng Vương, thăm Trường Sa, dự 70 năm Quốc khánh 2-9, Trại hè Việt Nam… Năm 2016 này, chúng tôi cũng đa dạng hóa hình thức tổ chức, mở rộng hoạt động dành cho đối tượng chuyên biệt nhằm đáp ứng nhu cầu tình cảm của cộng đồng, như tổ chức đoàn về thăm quê hương cho giáo viên và học sinh Trung tâm Hữu nghị Hà Nội - Nakhon Phanom hay Đoàn cựu giáo viên kiều bào Thái Lan.

Công tác hội đoàn được quan tâm thúc đẩy theo hướng các hội đoàn tăng cường đổi mới và trẻ hóa đội ngũ, có hình thức hoạt động phù hợp, phát huy vai trò đầu mối, là nhân tố quan trọng quy tụ, đoàn kết cộng đồng. Việc đoàn kết, tập hợp thanh niên ở nước ngoài được triển khai rộng rãi hơn với sự phối hợp, tham gia của nhiều cơ quan, tổ chức trong nước, thu hút và tập hợp được đông đảo lưu học sinh, thanh niên lao động xuất khẩu, thanh niên kiều bào.

Công tác vận động doanh nhân, trí thức kiều bào được Ủy ban triển khai tích cực với nhiều hình thức đa dạng, thể hiện sự coi trọng nguồn lực của kiều bào và mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần vào sự phát triển của đất nước. Hiện tại, chúng tôi cũng đang xây dựng lại Đề án “Chính sách, biện pháp thu hút chuyên gia, trí thức NVNONN xây dựng đất nước” cho phù hợp với giai đoạn phát triển hiện nay của đất nước.

Công tác thông tin truyền thông, hỗ trợ kiều bào dạy và học tiếng Việt, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc được đẩy mạnh. Ủy ban đã phối hợp với các cơ quan liên quan tiếp tục tập huấn, bồi dưỡng giáo viên tiếng Việt của cộng đồng (năm 2016, khóa tập huấn cho giáo viên kiều bào có số lượng học viên kỷ lục là 60 người), đồng thời cũng cử giáo viên từ trong nước sang dạy tiếng Việt tại một số địa bàn; triển khai nhiều đề án cung cấp sách báo tài liệu, trang thiết bị và đồ dùng học tập, hỗ trợ xây dựng trường lớp… tập trung tại các địa bàn truyền thống như Campuchia, Lào, Thái Lan và một số nước có đông người Việt như Pháp, Mỹ, Đức, Ba Lan, Séc. Việc hỗ trợ cộng đồng giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và quảng bá văn hóa Việt Nam ra nước ngoài được quan tâm thông qua việc tổ chức thường xuyên các hoạt động văn hóa, nghệ thuật phục vụ cộng đồng, xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam, tổ chức Ngày Việt Nam, Tuần Việt Nam…

PV: Như trên ông vừa nói, một trong những điểm mới được nêu bật trong Chỉ thị 45 là nhấn mạnh vào các nhóm nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai, trong đó có vấn đề thu hút nguồn lực kiều bào. Vậy từ sau Chỉ thị 45, những biện pháp nào đã được triển khai để huy động nguồn lực quan trọng này và kết quả đạt được, thưa ông?

Thứ trưởng Vũ Hồng Nam: Với khoảng trên 4,5 triệu người Việt Nam đang sinh sống ở hơn 109 quốc gia và vùng lãnh thổ, cộng đồng NVNONN ngày càng ổn định cuộc sống, phát triển và hòa nhập vào xã hội nơi cư trú, có vị trí ngày càng quan trọng trong đời sống kinh tế, chính trị - xã hội nước sở tại, là cầu nối vững chắc cho mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với các nước. Những kiến thức, kinh nghiệm quý báu, những kỹ năng, trí tuệ của NVNONN đã và đang góp phần nâng cao chất lượng phát triển của đất nước, đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Chủ trương tăng cường sự đoàn kết, gắn bó của NVNONN với đất nước, mọi NVNONN đều được khuyến khích, tạo điều kiện trở về thăm quê hương, làm việc, đầu tư sản xuất kinh doanh, góp phần vào công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, là chủ trương lớn của Đảng. Nhà nước ta đã và tiếp tục có nhiều chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi để thu hút, phát huy nguồn lực quan trọng này.

Về phía Ủy ban Nhà nước về NVNONN, công tác vận động doanh nhân, trí thức kiều bào luôn được triển khai tích cực với nhiều hình thức đa dạng và đạt được kết quả quan trọng. Ủy ban đã chủ động chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo, diễn đàn… tạo điều kiện để các chuyên gia, trí thức và doanh nhân kiều bào đóng góp ý kiến xây dựng đất nước; cung cấp thông tin, hướng dẫn, hỗ trợ các chuyên gia, trí thức kiều bào về làm việc với các cơ quan trong nước, tham gia giảng dạy, nghiên cứu tại các viện, trường đại học, cao đẳng trong nước; hỗ trợ hoạt động của một số nhóm trí thức tiêu biểu; hỗ trợ Hiệp hội Doanh nhân VNONN trong việc củng cố bộ máy tổ chức, xác định phương hướng hoạt động, tạo thuận lợi cho Hiệp hội tham gia các diễn đàn đầu tư, thương mại trong nước; đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” đối với NVNONN…

Kết quả là đóng góp của chuyên gia, trí thức kiều bào với đất nước ngày càng tăng cả về số lượng và chất lượng, đặc biệt, các nhóm, mạng lưới chuyên gia, trí thức kiều bào (như Tổ chức Gặp gỡ Việt Nam của GS Trần Thanh Vân ở Pháp, nhóm Sáng kiến Việt Nam do GS. Trần Ngọc Anh ở Hoa Kỳ làm Giám đốc, Hội Nhà khoa học và Chuyên gia Việt Nam ở Pháp do TS. Nguyễn Đức Khương làm Chủ tịch…) ngày càng có nhiều hoạt động tích cực, giúp chuyển giao tri thức khoa học tiên tiến, phát huy vai trò cầu nối giúp Việt Nam tiến gần hơn với sự phát triển của nền khoa học công nghệ thế giới, kêu gọi các nguồn lực quốc tế để phát triển lĩnh vực khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, cũng như nhiều lĩnh vực khác của Việt Nam.

Trong lĩnh vực đầu tư, cho đến nay, đã có trên 1100 doanh nghiệp do NVNONN đầu tư tại 52/63 tỉnh thành của Việt Nam với tổng số vốn đăng kí gần 40 ngàn tỉ đồng (chưa tính đến số lượng doanh nghiệp của NVNONN chuyển đổi sang hình thức đầu tư trong nước); nhiều doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, đóng góp ngân sách lớn, tạo ra nhiều công ăn việc làm cho người lao động, góp phần vào việc xóa đói giảm nghèo của địa phương.

PV: Đây không phải lần đầu tiên Bộ Ngoại giao tổ chức hội nghị mà báo chí vẫn gọi là “Hội nghị Diên Hồng” nhằm huy động sự đóng góp của kiều bào cho công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước, vậy Hội nghị “Kiều bào chung sức xây dựng TPHCM phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế” lần này có điểm gì mới và Ban Tổ chức kỳ vọng điều gì từ Hội nghị lần này?

Thứ trưởng Vũ Hồng Nam: Đúng như vậy! Chúng tôi thường xuyên phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức hội thảo, hội nghị, diễn đàn… để thu hút, tranh thủ ý kiến đóng góp của chuyên gia, trí thức, doanh nhân kiều bào cho một lĩnh vực hoặc vấn đề nào đó. Ngay sau khi Chỉ thị 45 được ban hành, tháng 6/2015, Ủy ban đã phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương tổ chức Diễn đàn chuyên gia trí thức VNONN với phát triển kinh tế và hội nhập của Việt Nam giai đoạn 2016-2020, chủ đề “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong nền kinh tế toàn cầu”.  Đây là hội nghị không lớn về quy mô nhưng lớn về tầm cỡ, bởi lần đầu tiên chúng tôi đã quy tụ được những nhà khoa học Việt Nam hàng đầu trên thế giới về tham dự Diễn đàn. Có thể nói, đây là bước đột phá trong việc tập hợp trí thức kiều bào. Diễn đàn đã thu hút không chỉ chuyên gia trí thức VNONN mà còn đông đảo chuyên gia trí thức trong nước với những trao đổi, chia sẻ về những vấn đề thách thức, khó khăn, dự báo sự phát triển, phương hướng để đảm bảo sự phát triển bền vững của kinh tế đất nước.

Hai Hội nghị NVNONN lần thứ nhất (2009) và lần thứ hai (2012) được tổ chức giúp đánh giá toàn diện tình hình cộng đồng và hiệu quả thực hiện các chủ trương, chính sách của ta đối với kiều bào. Tiếp nối hai hội nghị trên ở quy mô tập hợp NVNONN toàn thế giới, Hội nghị NVNONN năm 2016 với chủ đề “Kiều bào chung sức xây dựng TP Hồ Chí Minh phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế” được tổ chức sau khi Đại hội Đảng lần thứ XII thành công nhằm tranh thủ ý kiến của kiều bào trong việc triển khai thực hiện các mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội Đảng XII đã đề ra, cụ thể là thu hút những ý tưởng, kiến nghị hay của kiều bào cho TP Hồ Chí Minh – trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của cả nước. Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hồ Chí Minh lần thứ X nhiệm kỳ 2015 - 2020 đã thông qua 7 chương trình đột phá thực hiện trong nhiệm kỳ 2015 – 2020 cần có sự tổng lực của toàn xã hội, tất nhiên không thể thiếu được nguồn lực của NVNONN. Hội nghị lần này tập trung vào đại diện các trí thức, doanh nhân thành đạt, những người có kinh nghiệm, kiến thức hay có thể đóng góp cho chiến lược phát triển của TP Hồ Chí Minh ở tầm vĩ mô và cả những vấn đề vi mô cho Thành phố. Chúng tôi sẽ tổ chức các chuyên đề thảo luận theo các hướng cụ thể, tập trung vào các chương trình đột phá mà TP Hồ Chí Minh cần sự đóng góp của kiều bào. Mong muốn của chúng tôi là kiều bào có thể đưa được càng nhiều càng tốt các kiến nghị tốt, cụ thể cho tất cả các lĩnh vực phát triển của Thành phố.

Đặc biệt, được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, nhân dịp này, Bộ Ngoại giao tổ chức “Chương trình Thủ tướng Chính phủ gặp gỡ chuyên gia, trí thức và doanh nhân VNONN tiêu biểu” để trao đổi, lắng nghe tâm tư nguyện vọng và ý kiến của kiều bào về các vấn đề phát triển đất nước, cũng như việc huy động, sử dụng hiệu quả nguồn lực NVNONN. Nội dung trao đổi tập trung vào 5 chủ đề chính: Thúc đẩy tăng trưởng gắn với tái cơ cấu nền kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; Tăng cường hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước và tái cơ cấu hệ thống tài chính – ngân hàng; Đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ; và Ứng phó và thích nghi với biến đổi khí hậu. Chương trình sẽ có sự tham dự của đại diện các bộ, ngành, cơ quan liên quan và lãnh đạo TP Hồ Chí Minh.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Tùng Chi (thực hiện)