Tám mươi hai tuổi vẫn còn... đi thi

Khoa Canh Tí (1900) Tế tửu Khiếu Năng Tĩnh được cử làm chánh chủ khảo trường Nghệ. Hôm vào thi, ông ra giám sát các cửa vi, thấy một thí sinh đầu tóc bạc phơ, kéo lều chõng vào cửa. Ông đến gần, hỏi:

Cụ niên cao bao nhiêu?

Bẩm quan lớn! Tôi là Đoàn Tử Quang, năm nay 82 tuổi.

Vị chánh chủ khảo xúc động hỏi:

Cụ vẫn khoẻ mạnh chứ?

Dạ thưa vẫn như thường.

Thế tai mắt có tỏ không? Có nhìn rõ chữ trên bảng không? Năm nay chữ huý có nhiều thay đổi đấy.

Dạ tôi nhìn rõ cả.

Và năm ấy, Đoàn Tử Quang vào lọt cả 4 trường. Ông được đỗ cử nhân thứ 29. Được vào dự tiệc mừng các vị tân khoa, ông  Đoàn nhận cả quà bánh đưa về. Nhiều người nghĩ rằng ông để dành chia cho các cháu chắt, nội, ngoại. Nhưng ông đã nói với người bạn:
Chút quà này về để kính mẹ tôi. Mẹ tôi năm nay 99 tuổi. Bà cụ vẫn còn khoẻ mạnh.

Cả đám tiệc đều cảm động. Giải nguyên khoa ấy là Phan Bội Châu, ngay trong bữa tiệc đã tặng cụ Đoàn đôi câu đối (Tạm dịch):
Xảo thật trời kia, quyệt thật trời kia, hắng đem nỗi đắng cay thử thách tài hoa, đã toan phụ tám mươi năm nợ nần như kiếm;

Lạ thay người ấy, sướng thay người ấy, muốn ôm mối văn chương trả về tạo hoá, mà xem muôn ngàn dặm đường cái phong vân.

(ST)