Tục truyền, sau khi biết rõ chính Đào Duy Từ là kẻ bày cho chúa Nguyễn vụ đố chữ "Dư bất thụ sắc" (Ta không nhận sắc phong), Trịnh Tráng bực lắm, nhưng cũng phục tài của Đào Duy Từ, nên đã sai người đem nhiều vàng bạc và một bức mật thư vào thuyết Từ về làm quân sư cho mình. Xem xong thư, Từ mỉm cười, giả lại số vàng bạc, rồi lấy giấy bút viết một bài ca dao dặn đưa về cho chúa Trịnh. Bài ca như sau:
Ba đồng một mớ trầu cay,
Sao anh không hỏi những ngày còn không?
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng, như cá cắn câu!
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ,
Chim vào lồng biết thuở nào ra?...
Trịnh Tráng đọc bài thơ trên, biết Từ không muốn thay đổi ý chí, nhưng nhà chúa vẫn kiên trì phái người đi dụ dỗ Từ một lần nữa. Từ thấy vậy, lại nhờ người gửi luôn hai câu nữa ra Đàng Ngoài:
Có lòng xin tạ ơn lòng,
Đừng đi lại nữa mà chồng em ghen.
Dụ dỗ, mua chuộc mãi không được, Trịnh Tráng tức quá, từ chỗ mến phục chuyển sang căm ghét Từ. Chúa tôi họ Trịnh đặt ra những câu hát như sau để đả kích Từ:
Có ai về tới Đàng Trong,
Nhắn nhe "Bố Đỏ" liệu trông đường về,
Mãi tham lợi, bỏ quê quán tổ,
Đất nước người dù có cũng không...
Hoặc:
Rồng khoe vượt gió tung mây,
Biết đâu rồng đất có ngày xác tan...
Từ hay biết các câu hát ấy chỉ cười khẩy và càng quyết tâm nghiên cứu kế hoạch phá nhà Trịnh.
(ST)
