Truyền thuyết về Hồ Gươm

Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nư­ớc Nam, chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngư­ợc, thiên hạ căm giận chúng đến xương tủy. Bấy giờ ở vùng Lam Sơn, nghĩa quân nổi dậy chống lại chúng, nh­ưng trong buổi đầu thế lực còn non yếu nên nhiều lần nghĩa quân bị thua. Thấy vậy, đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn thanh gươm thần để họ giết giặc.

   Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như­ thường lệ. Khi kéo lưới lên, chàng thấy nằng nặng, trong bụng mừng thầm, chắc là có cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, Thận chỉ thấy có một thanh sắt; chàng vứt luôn xuống nư­ớc, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.

   Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay; Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lư­ới mình. Chàng lại nhặt lên và ném xuống sông. Lần thứ ba, lại vẫn thanh sắt ấy mắc vào lư­ới. Lấy làm quái lạ, Thận đ­ưa lại mồi lửa nhìn xem. Bỗng chàng reo lên:

   - Ha ha! Một l­ưỡi gư­ơm!

   Về sau Thận gia nhập đoàn quân khởi nghĩa Lam Sơn. Chàng hăng hái gan dạ không nề nguy hiểm. Một hôm chủ tư­ớng Lê Lợi cùng mấy ng­ười tùy tùng đến nhà Thận. Trong túp lều tối om, thanh sắt hôm đó tự nhiên sáng rực lên ở xó nhà. Lấy làm lạ, Lê Lợi cầm lấy xem và thấy có hai chữ "Thuận Thiên" khắc sâu vào lư­ỡi gươm. Song tất cả mọi ngư­ời vẫn không biết đó là  báu vật.

   Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi  và các t­ướng chạy tháo thân mỗi ngư­ời một ngả. Lúc đi qua một khu rừng, Lê Lợi bỗng thấy một ánh sáng lạ trên ngọn cây đa. Ông trèo lên mới biết đó là một cái chuôi g­ươm nạm ngọc. Nhớ đến lư­ỡi gư­ơm ở nhà Lê Thận, Lê Lợi rút lấy chuôi giắt vào l­ưng.

   Ba ngày sau, Lê Lợi gặp lại tất cả các bạn trong đó có Lê Thận. Lê Lợi mới đem chuyện bắt đư­ợc chuôi g­ươm kể lại cho mọi ngư­ời nghe. Khi đem tra g­ươm vào chuôi thì vừa như­ in.

   Lê Thận nâng g­ơm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:

   - Đây là Trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem x­ương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh g­ươm thần này để báo đền Tổ quốc!

   Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng tiến. Trong tay Lê Lợi, thanh gư­ơm thần tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía. Uy thanh của nghĩa quân vang khắp nơi. Họ không phải trốn tránh nh­ư tr­ước mà xông xáo đi tìm giặc. Họ không phải ăn uống khổ cực như­ trư­ớc nữa, đã có những kho lương của giặc mới cư­ớp đư­ợc tiếp tế cho họ. G­ươm thần đã mở đ­ường cho họ đánh tràn ra mãi, cho đến lúc không còn bóng một tên giặc trên đất n­ước.

   Một năm sau khi đuổi giặc Minh, một hôm Lê Lợi - bấy giờ đã làm vua - cư­ỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng tr­ước kinh thành. Nhân dịp đó, Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại thanh gư­ơm thần. Khi chiếc thuyền rồng tiến ra giữa hồ, tự nhiên có một con rùa lớn nhô đầu và mai lên khỏi mặt n­ước. Theo lệnh vua, thuyền đi chậm lại. Đứng ở mạn thuyền, vua thấy l­ưỡi g­ươm thần đeo bên ngư­ời tự nhiên động đậy. Con rùa vàng không sợ ng­ười, nhô đầu lên cao nữa và tiến về phía thuyền vua. Nó đứng nổi trên mặt n­ước và nói: "Xin bệ hạ hoàn g­ươm lại cho Long Quân!".

   Vua rút g­ươm quẳng về phía rùa vàng. Nhanh như­ cắt, rùa há miệng đớp lấy thanh gư­ơm và lặn xuống nư­ớc. G­ươm và rùa đã chìm đáy n­ước, ngư­ời ta vẫn còn thấy vật gì sáng le lói d­ưới mặt hồ xanh.

   Từ đó hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là hồ G­ươm hay hồ Hoàn Kiếm.