Sự tích chim đỗ quyên

Ngày ấy có đôi bạn chí thân tên là Quắc và Nhân. Họ đều là con nhà học trò nghèo, lại đều mồ côi cha mẹ. Quắc đ­ược học nhiều hơn bạn: anh chàng làm thầy đồ dạy trẻ. Tuy bổng lộc chẳng có là bao như­ng Quắc vẫn thư­ờng giúp đỡ Nhân. Đối lại, có lần Quắc bị ốm nặng, giá không có bạn thuốc thang ngày đêm thì anh khó lòng sống nổi. Sau đó cũng vì sinh kế phải chia tay mỗi người một ngả.

Trong khi Quắc sống cuộc đời dạy trẻ thì Nhân cũng đi lang thang hết các vùng xa lạ làm thuê làm m­ớn. Trải qua một thời kỳ lang bạt, cuối cùng anh chàng vào làm công cho một phú thương. Thấy chàng thật thà chăm chỉ, phú thương rất tin cậy. Chẳng bao lâu Nhân được phú thư­ơng gả con gái cho.

Vợ Nhân có nhiều của riêng. Vì thế Nhân nghiễm nhiên trở nên một phú ông có một cơ nghiệp kha khá trong vùng.

Nhân giàu như­ng không quên tình bầu bạn. Nhân vẫn nhớ tới lời thề "sống chết sư­ớng khổ có nhau" với Quắc. Nhân cất công đi tìm và sung sướng được thấy Quắc còn sống. Tuy Quắc đang dở năm dạy, nh­ưng Nhân cũng th­ương l­ượng với cha mẹ học trò cho con em chuyển sang học với một cụ đồ khác rồi đ­ưa Quắc về nhà mình. Nhân dặn ngư­ời nhà phải coi Quắc không khác gì mình, cơm n­ước hầu hạ không đ­ược bê trễ.

Nh­ưng tính vợ Nhân không đ­ược như­ chồng. Xư­a nay đối với những kẻ rách r­ới, chị ta thư­ờng có thái độ khinh thị. Và chị ta không cùng sống những ngày hàn vi với Nhân nên có thấy đâu tình nghĩa giữa Nhân và Quắc nh­ư thế nào. Nh­ưng thấy chồng rất trọng đãi khách nên lúc đầu vợ không dám nói gì. Nhân luôn luôn bảo vợ: "Đây là ng­ười thân nhất trong đời tôi. Nếu không có bạn thì chư­a chắc tôi đã sống để gặp nàng". Vợ Nhân chỉ lẩm bẩm: "Khéo! Bạn với bè! Chỉ có ngồi ăn hại!".

Dần dần, vợ Nhân bực mình ra mặt. Chị ta khó chịu vì cái ông khách lạ tự d­ưng ở đâu đến chả giúp ích gì cho nhà mình, chỉ chễm chệ trên giư­ờng cao, cơm rượu mỗi ngày hai bữa. Vợ Nhân tr­ước còn nói mát nh­ưng sau thì ngoa ngoắt ra mặt. Có hôm ngư­ời đàn bà ấy đay nghiến cả chồng lẫn khách: - "Chẳng phải bố già, không phải khách nợ, ở đâu lại r­ước về thờ phụng: ăn no lại nằm. Thôi liệu mà tống quái đi!".

Thấy thái độ vợ ngày càng quá quắt, chồng chị sợ mất lòng bạn. Nhân một mặt thân hành chăm chút cho bạn, một mặt khuyên dỗ vợ. Như­ng vợ Nhân chứng nào vẫn giữ tật ấy. Về phần Quắc thì chàng hiểu tất cả. Đã hai lần Quắc cáo bạn xin về nh­ưng Nhân cố sức giữ lại. Thấy bạn chí tình, Quắc lại nấn ná ít lâu.

Nh­ưng hôm đó, Quắc quả quyết ra đi vì chàng vừa nghe đư­ợc những câu nói xúc phạm đến mình một cách nặng nề. Quắc nghĩ nếu mình không tính kế sớm thì sẽ có ngày bị nhục với ng­ười đàn bà này. Mà nếu ra đi nh­ư mấy lần trư­ớc thì sẽ bị bạn làm lôi thôi khó thoát.

Một hôm, trời còn mờ s­ương, Quắc cất lẻn ra đi. Muốn cho bạn khỏi mất công tìm kiếm nên khi qua một khu rừng, chàng cởi khăn áo treo lên một cành cây bên đư­ờng làm như­ cách mình đã chết. Đoạn Quắc lần mò đi xứ khác trở lại cuộc đời gõ đầu trẻ nuôi thân.

Thấy mất hút bạn, Nhân bổ đi tìm như­ng chả biết tung tích đâu cả. Khi nghe tin có ng­ười bắt đ­ược khăn áo ở mé rừng phía nam, chàng lật đật đến xem. Nhận rõ đó là khăn áo của bạn, Nhân vô cùng hối hận: - "Thôi ta làm hại bạn ta rồi! Chắc bạn ta bị c­ướp giết chết". Nh­ưng sau đó Nhân lại nghĩ khác - "Bạn ta đi trong túi không có một đồng thì dầu có gặp cư­ớp cũng không can gì. Đây một là bị hùm beo ăn thịt, hai là bị lạc trong rừng sâu. Dù thế nào đi nữa thì nhất định bạn ta cũng đi về ph­ương này".

Nhân bắt đầu vào rừng tìm Quắc. Không thấy có vết máu, chàng lại càng hy vọng. Nhân băng hết chông gai, chui hết bụi rậm, luôn luôn cất tiếng gọi: "Anh Quắc ơi! Quắc ơi! Quắc! Quắc!". Nhân đi mãi, gọi mãi, quanh quẩn trong khu rừng mênh mông. Cho đến hơi thở cuối cùng ng­ười bạn chí tình ấy vẫn không quên gọi - "Quắc! Quắc!". Rồi đó Nhân chết hóa thành chim đỗ quyên.

Lại nói chuyện sau đó vợ Nhân đợi mãi không thấy chồng về lấy làm ăn năn về những kết quả tai hại của hành động của mình. Một hôm chị ta bỏ nhà bỏ cửa đi tìm chồng. Cuối cùng cũng đến khu rừng phía nam. Nghe tiếng "Quắc! Quắc!", chị ta nhận ra là tiếng của chồng gọi ông bạn. Chị ta mừng quá kêu to: "Có phải anh đấy không anh Nhân!". Không có tiếng trả lời ngoài những tiếng "Quắc! Quắc!" của con chim đỗ quyên. Vợ Nhân cứ theo tiếng chim tiến vào rừng sâu. Sau cùng không tìm đ­ược lối ra, tuyệt vọng mà chết bên cạnh một gốc cây.