Hoa hồng nhà quê nhớ hoa sen ở Huế
 |
Những người bán hoa gán cho hoa những biểu tượng của đạo đức hay một tâm tình riêng biệt hay của một tôn giáo, tùy theo văn hóa của nơi đó, hay đặt tên hoa cho những lễ kỷ niệm ngày cưới tùy theo số năm chung sống. Như tại Pháp, người ta cho rằng hoa cúc trắng (marguerite) là biểu tượng của một tình yêu rụt rè, hoa huệ chuông trắng (muguet) là sự trở về của hạnh phúc, hoa xoan tím (lilas mauve) là trái tim của tôi thuộc về anh/em, hoa loa kèn trắng (lys) là sự tinh khiết, hoa trinh nữ (mimosa) là sự nhạy cảm, hoa thủy tiên bấc (jonquille) là sự thèm muốn, hoa mẫu đơn (pivoine) là sự chân thật…. Kỷ niệm lễ cưới 8 năm là hoa mỹ nhân (coquelicot), 13 năm là hoa huệ chuông, 17 năm là hoa hồng, 46 năm là hoa oải hương (lavande)… Đây chỉ là một thí dụ, nhiều tác giả gán cho hoa những tiếng nói khác nhau. Riêng có hoa hồng (rose), loài hoa được yêu thích nhất trên trái đất, là tiếng nói của trái tim, của tình yêu, thì ai cũng công nhận. Bên cạnh hoa hồng, ở châu Á, cũng vì khí hậu vừa nóng, vừa ẩm đặc biệt mà còn có hoa lan, một loài hoa được xem là vương giả, quý phái, đứng hàng thứ hai sau hoa hồng.
|
|
|
|
|
|
Việt Nam có hoa sen, hoa súng là loài hoa được gắn liền với tính chất tôn giáo, nhất là Phật giáo, được xem là biểu tượng của sự tinh khiết, cao quý "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn", và cũng vì Đức Phật bước đi trên bảy đài hoa sen nở dưới chân. Các tượng Phật, tượng Phật bà Quan Âm thường được đặt trên một đài sen. Gần đây, khi vào thăm Đại chủng viện thánh Giuse tại thành phố Hồ Chí Minh, tôi ngạc nhiên thấy cũng có trồng hoa súng tím, thường chỉ thấy ở các chùa. Hoa sen cũng mang nhiều ích lợi kinh tế như hoa hồng, từ lá sen gói xôi, gói cơm, cọng sen, hạt sen, tim sen, hoa sen đều là những thực phẩm bổ ích, hương thơm của hoa sen cũng được kỹ nghệ nước hoa thế giới sử dụng. Một hồ sen trong những lăng tẩm, cung điện như ở Huế, đình chùa, đền thờ trong Nam ngoài Bắc vừa là một nét trang điểm quý phái, vừa nhấn thêm nét trân trọng tôn thờ với người quá cố. Một đầm sen thiên nhiên nơi bờ ruộng, ven đê làm tăng nét đẹp thôn dã lên vượt bậc. Có người tin rằng, mua bó hoa sen về đặt trên trang thờ, nếu hoa nở là điềm tốt, nếu hoa không nở, úa tàn ngay khi còn búp là điềm xấu. Hoa sen cũng là một hình tượng mỹ thuật rất độc đáo, đa dạng, được nhiều nghệ nhân sử dụng cho nhiều vật thể, loại hình từ ngàn xưa đến nay. Tôi có vẽ một bức tranh một bó sen hồng nằm ngang trên nền nhà thờ Chartres, là một mê đạo (labyrinthe) mà người hành hương phải quỳ gối đi trên ấy để tìm đường ra, để nói lên rằng, những điều tốt lành đều là những điều chung cho cả nhân loại.
|
|
Những lần về thăm nhà, tôi đều chụp hình hoa để sưu tầm các loài hoa ở Việt Nam, hoa trang, hoa bông giấy, hoa dâm bụt, hoa mười giờ, hoa điệp, hoa phượng, hoa đại, hoa ngọc lan, hoa bò cạp vàng, hoa bằng lăng tím, hoa ban, hoa hoàng hậu… bao nhiêu là loài hoa khác biệt với châu Âu. Gần đây, tôi về chùa thăm mộ má tôi, đúng mùa cây tha la nở hoa, đó là lần đầu tiên trong đời tôi được xem hoa tha la nở rộ đỏ thẫm (còn có tên là sa la, ngọc kỳ lân, đầu lân), tương truyền Đức Phật được sinh ra và nhập diệt dưới gốc cây tha la.
Hoa hồng được sử dụng trong công nghiệp để làm những thành phẩm mang nhiều lợi ích kinh tế như kẹo hoa hồng, bánh hoa hồng, tinh dầu hoa hồng, nước hoa hoa hồng, mứt quả hồng, dầu tắm hoa hồng, mỹ phẩm trang điểm… Các vật dụng trang trí nội thất, đám cưới, đám tang không thể thiếu hoa hồng; vào lễ Vu lan báo hiếu hàng năm, người ta dùng hoa hồng trắng để biểu tượng cho người con mồ côi, hoa hồng đỏ là người con còn cha còn mẹ (theo Thiền sư Thích Nhất Hạnh). Nước hoa hoa hồng có một mùi thơm rất ấm, nồng nàn, sang trọng mà gần gũi, gợi cảm, có thể dùng lâu dài mà không bị chán, hay gây khó chịu cho người khác.
|
|
|
|
Trong các nhà thờ, các thánh đường, các tu viện tại Pháp, nhìn lên những khung kính rất nguy nga lộng lẫy là hình tượng của những hoa hồng, mà hình tượng cổ nhất có lẽ là hoa hồng năm cánh tròn đều nhau, màu đỏ thẫm như màu máu. Các khung kính "rosette" của những nơi nổi tiếng thế giới như thánh đường Notre Dame Paris, các thánh đường Reims, Chartres, Amiens… là những công trình nghệ thuật siêu đẳng. Trong vườn các lâu đài, tu viện, nhà thờ… cũng không thể thiếu một vườn hoa hồng.
Có những loại hồng chỉ đẹp, có sắc nhưng vô hương, và có những loại hồng vừa đẹp vừa thơm, những mùi hương rất quyến rũ, nồng nàn và gợi cảm. Người yêu hoa hồng thích cầu kỳ tìm mua giống hoa hồng cổ, có nhiều cánh, rất thơm. Ở nhà quê, hoa hồng được xếp vào hàng hoa quý phái, người yêu hoa thì trồng ít nhất là một gốc hồng, hoặc loại hồng đứng, hay là hồng leo.
|
|
|
|
|
|
Trồng hồng thì phải kiên nhẫn, hai năm đầu gốc hồng lớn chậm, cho ít hoa… muốn có một gốc hồng khỏe, cho nhiều hoa thì phải chờ 4, 5 năm. Người có kinh nghiệm có thể nhìn cây hồng, bụi hồng là biết tuổi của nó. Mua gốc hồng, cũng có những bất ngờ thú vị, thí dụ như năm đầu nở hoa hồng đỏ, mấy năm sau đột nhiên các cành khô héo chết dần, từ dưới chân mọc lên những cành mới và nở ra hoa hồng tầm xuân mầu trắng. Đó là vì nhà vườn đã ghép cành hồng đỏ lên gốc của cây tầm xuân.
Hoa hồng cần nắng và nước cùng một nhiệt độ hơi ấm, trên 15°C. Ở những nơi thoáng đãng, khí hậu thấp, như ở vùng quê thì hoa hồng nở từ giữa tháng năm đến suốt tháng sáu, đó là thời gian trung bình. Những năm thời tiết ấm thì hoa hồng còn nở qua đến tháng chín. Năm nào thời tiết lạnh, mưa nhiều, thì mãi cuối tháng năm khi có vài ngày nắng ấm các bụi hồng mới bắt đầu nở hoa.
|
|
|
|
Mưa nhiều quá thì úng gốc ủ hoa, nắng to quá, nóng lâu quá thì ít hoa, gió nhiều quá thì hoa bị lạnh không kết nụ đơm bông, năm này qua năm khác, có khi nở nhiều, có khi cho hoa ít, hay có khi chết hẳn. Bụi hồng có loại chỉ cao chừng 80-100cm, nhưng có loài cao hơn 2 mét, tùy theo chỗ trồng, chỗ đứng và tính chất của đất nơi đó. Hoa hồng thích đứng dựa tường để có hơi ấm của nhà và ít gió, thích gần người. Tôi có hai bụi hồng, một bụi đỏ thẫm rất đẹp, một bụi hồng vàng rất thơm, nhưng trồng cách nhà khá xa, nên cả hai bụi đều lớn chậm. Hoa hồng không thích hợp với loại đất sét quá mịn, quá mầu mỡ mà hợp trồng trong đất đá vôi, khô thì bén rễ và lớn rất nhanh.
Cách đây nhiều năm tôi chọn đề tài hoa hồng cho một vài biểu tượng và vẽ 5 bức tranh sơn dầu, với năm màu hoa hồng đỏ, trắng, xanh, vàng và hồng. Bức hoa hồng hồng là biểu tượng của một tình yêu bị phản bội, bị lừa gạt; hoa hồng trắng là biểu tượng của sự tự do, sự tinh khiết; hoa hồng xanh là biểu tượng của sự hy vọng, của tuổi trẻ bồng bột, ngây thơ; hoa hồng đỏ là tình yêu cùng tình bạn lâu dài bền vững; hoa hồng vàng là một lời cầu nguyện. Tháng 8 tới đây, cả 5 bức tranh hoa hồng trên sẽ được triển lãm tại Villers-Cotterêts, gần Paris, thành phố của vua François I, người đã ban sắc luật sử dụng và cải tạo tiếng Pháp, và của văn hào Alexandre Dumas.
Bài và ảnh: Mathilde Tuyết Trần (Pháp)
