Người kiên trì theo đuổi giấc mơ phục vụ quê hương
 Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu |
Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu là chuyên gia tài chính ngân hàng đến từ Mỹ và hiện đang công tác ở Việt Nam. Trong quá trình hơn 35 năm hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng tại Mỹ và Việt Nam, ông đã đảm nhiệm vai trò quản lý tại nhiều ngân hàng. Ngoài ra, ông còn là giáo sư đại học các môn quản trị kinh doanh, tài chính, đầu tư và ngân hàng tại một số đại học của Mỹ như Polytechnic University of Pomona tại Pomona, California, Georgetown University tại Washington D.C. và University of the West tại Los Angeles.
Ở tuổi gần 70, thậm chí phải rời xa gia đình, nhưng ông vẫn từ bỏ mọi cơ hội, để ở lại Việt Nam theo tiếng gọi của trái tim với mong muốn tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của ngành ngân hàng nước nhà.
Người Việt đầu tiên mở ngân hàng tại Mỹ
TS Nguyễn Trí Hiếu là người gốc Quảng Ninh, sang nước ngoài cùng gia đình từ những năm trước giải phóng. Ông tốt nghiệp Thạc sĩ Quản trị kinh doanh năm 1975 tại Đại học Ludwig-Maximilians tại Munich, Đức. Sau đó ông làm luận án tiến sĩ về tiến trình quyết định của ngân hàng trung ương tại 7 quốc gia tại Đông Nam Á, không bao gồm Việt Nam - do không thể tìm ra thông tin về Ngân hàng trung ương Việt Nam. Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ, ông sang Mỹ làm việc với các ngân hàng tại New York và California.
Trong quá trình làm việc tại Mỹ, ông nhận thấy cộng đồng người Việt Nam tại Mỹ khá đông và có tiềm năng lớn, với nhiều cơ sở kinh doanh phát đạt của các tiểu thương. Đặc biệt, vùng Little Sài Gòn được coi là trung tâm thương mại góp phần đáng kể vào phát triển kinh tế của bang California. Đây cũng là thời điểm nhiều người nghĩ đến việc thành lập một ngân hàng do người Việt quản lý, phục vụ cho cộng đồng của mình và ông cũng nhen nhóm ý tưởng thành lập một ngân hàng.
Tháng 10/2005, ý tưởng đó đã trở thành sự thật khi giá bất động sản lên cao kỷ lục và nhiều người Việt tại Mỹ trở thành triệu phú đôla. TS Hiếu thành lập một ngân hàng tại bang California với tên gọi “First Vietnamese American Bank - FVAB” (tên Việt là Đệ Nhất Ngân hàng Việt Mỹ) với mục đích phục vụ cộng đồng người Việt ở Mỹ và làm cầu nối tài chính giữa cộng đồng người Việt ở Mỹ và Việt Nam. Tiếc rằng, ngân hàng này cùng với nhiều ngân hàng khác tại Mỹ rơi vào cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và năm 2009 FVAB được bán cho một ngân hàng ở Los Angeles.
Tuy thất bại, nhưng TS Hiếu cho biết việc thành lập được một ngân hàng của người Việt tại Mỹ là minh chứng cho sự trưởng thành của cộng đồng thiểu số người Việt trên đất Mỹ trong lĩnh vực tài chính bên cạnh các cộng đồng người Hoa, người Do Thái khác. Và với vai trò điều hành FVAB, TS Hiếu lúc đó đã thiết lập quan hệ với những ngân hàng hàng đầu của Việt Nam như Agribank, Vietcombank, Incombank và BIDV với mục đích hỗ trợ mậu dịch giữa Việt Nam và Mỹ qua phát hành L/Cs, tài trợ thương mại và chuyển kiều hối. Tiếc rằng chương trình này đã không thực hiện được.
Về quê hương phục vụ đất nước
Theo TS Hiếu, một trong ba mục đích tối hậu của cuộc đời của ông là phục vụ cho quê hương đất nước (ông không tiết lộ hai mục tiêu kia). Ông đã tìm cách thực hiện mục tiêu này trong suốt 40 năm qua từ khi tốt nghiệp đại học năm 1975 cho đến ngày hôm nay.
Câu chuyện bắt đầu từ năm 1990, ông trở về VN trong một phái đoàn thương mại của bang California, Mỹ, do Thượng nghị sĩ Arthur Torres dẫn đầu, lần đầu tiên sang Việt Nam tiếp xúc với Bộ Ngoại giao Việt Nam, mở màn cho những cuộc đàm phán tiếp theo trong quá trình bình thường hóa quan hệ thương mại giữa Mỹ và Việt Nam. Phái đoàn của ông đã làm việc với Ngoại trưởng Nguyễn Cơ Thạch lúc đó. Cũng trong dịp về Việt Nam này, TS Hiếu đã xin được giấy phép hoạt động trở lại tại Việt Nam cho Standard Chartered Bank (SCB) từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Tháng 7/1990, SCB mở văn phòng đại diện tại TP Hồ Chí Minh sau 15 năm vắng bóng tại Việt Nam.
Năm 1993, Ban Việt kiều Trung ương (nay là Uỷ ban Nhà nước về người Việt ở nước ngoài) tổ chức Hội nghị Việt kiều Xuân Quý Dậu tại TPHCM để kiều bào góp ý cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cũng như về các chính sách đối với cộng đồng NVNONN. Tại hội nghị này, TS Hiếu đã đưa ra những nhận định thẳng thắn về hệ thống tài chính ngân hàng của Việt Nam và đề xuất thành lập một ngân hàng tại Việt Nam có vốn đóng góp của Việt kiều trên thế giới. Sáng kiến này đã được hội nghị hoan nghênh và TS Hiếu đã được đề xuất tổ chức một ban vận động/ban trù bị gồm các anh em Việt kiều tại Mỹ, Đức và Pháp để triển khai dự án. Nhóm vận động đã làm việc với Vụ Đối ngoại của Ngân hàng Nhà nước và sau đó đã đi vận động tại Âu Châu, tiếc rằng dự án này đã không thực hiện được vì tại thời điểm đó luật pháp Việt Nam chưa có qui định cho phép thành lập một ngân hàng có vốn đầu tư của nước ngoài.
Năm 1995, ông được Deutsche Bank mời về hợp tác tại Việt Nam với tư cách Phó Tổng giám đốc. Trong thời gian làm việc với Deutsche Bank ở Việt Nam, ông tham gia một nhóm nghiên cứu được thành lập từ sáng kiến của Thủ tướng Võ Văn Kiệt: khảo sát Ngân hàng Nông nghiệp và đề xuất tái cơ cấu, và nếu thí điểm này thành công thì sẽ áp dụng mô hình tái cơ cấu này cho toàn bộ hệ thống ngân hàng Việt Nam. Nhóm tư vấn đã khảo sát Ngân hàng Nông nghiệp và rút ra những nhược điểm của nó làm tiền đề cho một đề xuất tái cơ cấu. Nhóm đã xuất bản tập tài liệu “Ngân hàng Nông nghiệp Việt Nam (Kết quả nghiên cứu dự án)” do Trung tâm nghiên cứu CECARDE biên soạn và Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia phát hành năm 1997 tại Hà Nội.
Với những đóng góp tích cực cho ngành tài chính ngân hàng tại Việt Nam, ông được Thủ tướng Phan Văn Khải trao tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ theo Quyết định số 1108/TTG ngày 20/12/1997, cùng với Bằng khen cho Deutsche Bank tại Việt Nam.
Năm 2002, ông trở lại Việt Nam với tư cách một chuyên gia kinh tế trong một nhóm chuyên gia do Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thông qua Đại học Georgetown gửi về Việt Nam để truyền đạt kiến thức cho một số cán bộ công chức và luật gia Việt Nam đối với việc thực hiện Hiệp định thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ ký kết vào ngày 10/12/2001.
Tháng 6/2009, TS Nguyễn Trí Hiếu trở về Việt Nam với mong muốn đóng góp cho ngành ngân hàng VN. Trong thời gian sáu năm qua, ông đã hợp tác với 7 ngân hàng thương mại với tư cách thành viên độc lập hội đồng quản trị (HĐQT), tư vấn cao cấp hay thành viên trong ban điều hành. Hiện nay ông đang công tác tại Ngân hàng Thương Tín Việt Nam (Vietbank) với tư cách trợ lý cao cấp của Chủ tịch HĐQT. Tại hầu hết các ngân hàng ông tham gia trong thời gian qua, nhiệm vụ chính của ông là giúp các ngân hàng này tái cơ cấu để tăng hiệu quả kinh doanh, tăng cường hoạt động quản lý rủi ro cho phù hợp với thông lệ quốc tế, đào tạo nhân sự cao cấp và mở rộng qui mô hoạt động.
TS Nguyễn Trí Hiếu được nhiều người biết đến là một trong những chuyên gia có nhiều ý kiến đóng góp tích cực cho việc phát triển ngành tài chính, ngân hàng Việt Nam. Là một trong những diễn giả được hâm mộ, ông xuất hiện thường xuyên trên các phương tiện truyền thông đại chúng để tham luận những vấn đề liên quan đến kinh tế, tài chính và ngân hàng. Từ nhiều năm nay, ông là một trong số những chuyên gia hàng đầu được Chính phủ VN mời tham vấn về những vấn đề liên quan đến chính sách kinh tế vĩ mô và tài chính ngân hàng. Tại Diễn đàn chuyên gia trí thức người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) do Ủy ban Nhà nước về NVNONN phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương tổ chức tháng 6 vừa qua, ông cũng đã đưa ra bài tham luận đánh giá, nhận dạng những rủi ro trong hệ thống tài chính và đưa những lời khuyên cho vấn đề tái cơ cấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam.
Theo TS Hiếu, những chuyên gia kinh tế có tâm, có tầm đều muốn một sự thay đổi mạnh mẽ, nhanh chóng để đất nước phát triển. Nhưng vẫn có những ý kiến đóng góp của các chuyên gia đôi khi không được lắng nghe đúng mức, khiến không ít người còn tâm tư. Tuy nhiên, với TS Hiếu, những đóng góp cho sự phát triển của đất nước đã trở thành mục tiêu sống trong cuộc đời và là sự trăn trở của riêng ông. Ông chia sẻ chân thành: “Với đất nước, tôi nghĩ mình đã đóng góp một phần qua công việc hằng ngày. Với cá nhân, tôi hài lòng vì mình vẫn tiếp tục thực hiện những mục tiêu mà mình đặt ra. Điều tôi chưa hài lòng trong năm qua là chưa đạt được những điều mong muốn. Trong công việc, tôi muốn mình đi lên hàng đầu. Tôi muốn làm nhiều điều, đóng góp nhiều hơn nữa cho quê hương”.
Hương Thủy
