Kiều bào: một “binh chủng” đặc biệt
Những hoạt động ngoại giao quan trọng, dồn dập, liên tục trong một thời điểm vô cùng quan trọng của cách mạng Việt Nam kể từ sau Hiệp định Paris được ký kết vào tháng 1/1973 cho đến khi cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại của nhân dân Việt Nam thắng lợi đã được tái hiện một cách sinh động, chân thực và hào hùng qua những trang viết của vị cựu đại sứ Việt Nam tại Pháp: ông Võ Văn Sung, với quyển sách mang một cái tên đầy hình tượng và nhiều ý nghĩa: Chiến dịch Hồ Chí Minh giữa lòng Paris.
Vị cựu đại sứ và những hồi ức lịch sử
Suốt từ năm 1968 đến 1975, ông Võ Văn Sung có một may mắn lớn là được tham gia vào mặt trận ngoại giao của nước ta, và làm người đại diện ngoại giao chính thức của Việt Nam tại Pháp và một số nước Tây Âu trong 10 năm. Sự “may mắn đặc biệt” này - như cách nói của ông, đã giúp đại sứ Võ Văn Sung được tham gia hoặc chứng kiến hầu hết các sự việc xảy ra trong đàm phán “bí mật” và công khai của Việt Nam với Mỹ, các hoạt động của cộng đồng người Việt tại Pháp và Tây Âu, nhiều hoạt động của phong trào nhân dân Pháp chống Mỹ, ủng hộ cách mạng Việt Nam…
Là chứng nhân hay cũng chính là người trong cuộc của lịch sử ngoại giao Việt Nam, là người tham gia trực tiếp vào cuộc đụng đầu lịch sử giữa nền ngoại giao non trẻ Việt Nam với một nền ngoại giao dày dạn kinh nghiệm, lão luyện trong nghiệp vụ của Hoa Kỳ, những hồi ức của vị đại sứ đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Pháp đã mang đến cho người đọc những câu chuyện lý thú và đầy bất ngờ trên một mặt trận mà không mấy ai tường tận trong cuộc chiến tranh chống Mỹ của Việt Nam: mặt trận ngoại giao - một mặt trận không tiếng súng nhưng cũng không kém phần ác liệt và vinh quang.
Paris: Những năm tháng không thể nào quên
“Nếu từ 1968 đến đầu 1973 đồng bào và chiến sĩ ta đã “sống theo giờ Paris” bám sát các hoạt động của mặt trận ngoại giao, thì từ 1973 đến 1975 Paris lại sống theo giờ Việt Nam vì những con người Việt Nam trên đất Pháp và Tây Âu tuy ở địa bàn và tính chất hoạt động khác nhau, cũng sống, làm việc và đấu tranh theo nhịp điệu và tình cảm của đồng bào trong nước”. Ông Võ Văn Sung đã miêu tả không khí sục sôi, náo nức của những người Việt Nam sống xa Tổ Quốc trong những năm tháng cả nước đang nỗ lực hết mình cho ngày thống nhất đất nước như thế ngay trong “Lời nói đầu” cuốn sách của mình.
Ai hiểu được tư tưởng “Dĩ bất biến, ứng vạn biến” của Hồ Chủ Tịch mà đại sứ Võ Văn Sung xem như linh hồn của phương pháp và tư duy ngoại giao Việt Nam, thì mới hình dung được mức độ khó khăn nhưng yêu cầu và đòi hỏi rất cao của những con người đang nắm giữ vai trò chủ chốt trên mặt trận ngoại giao của Việt Nam lúc ấy như thế nào ngay trên đất Paris - trung tâm văn minh lớn của phương Tây, một nơi mà trong những năm tháng ấy đã là môi trường đàm phán hết sức thuận lợi cho cách mạng Việt Nam.
Trong Lời tựa cho cuốn sách này của cựu đại sứ Võ Văn Sung, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Dy Niên đã nhận xét: “Nơi đây (Paris) đã trở thành môi trường tranh thủ dư luận lý tưởng cho ta không chỉ trong suốt thời gian diễn ra Hội nghị Paris về Việt Nam mà còn nhiều năm sau đó, cho tới khi nước nhà thống nhất. Ở đó ta có một binh chủng đặc biệt là cộng đồng người Việt Nam tại Pháp và các nước Tây Bắc Âu một lòng hướng về Tổ quốc, có một đồng minh thủy chung là phong trào nhân dân Pháp ủng hộ độc lập và đòi hòa bình cho Việt Nam và có một nhân tố quan trọng nữa là vai trò tích cực của nước chủ nhà. Ba yếu tố thuận lợi đó chính là lực cộng hưởng hỗ trợ mạnh mẽ cho mặt trận ngoại giao của ta”. Những diễn đàn hai bên miền Nam Việt Nam, diễn đàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Hoa Kỳ tại hai cơ quan đại diện nước ta tại Pháp là Đại sứ quán Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Phái đoàn thường trực Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đã diễn ra sôi nổi ở Paris, phối hợp chặt chẽ và liên tục với hoạt động chính trị và quân sự ở trong nước.
Trong rất nhiều cuộc đàm phán quốc tế ấy, có sự tham gia trực tiếp của cộng đồng người Việt Nam tại Pháp với nhiều tổ chức, hội đoàn khác nhau; góp một phần to lớn vào chiến thắng chung của dân tộc.
“Binh chủng” đặc biệt
Cựu đại sứ Việt Nam tại Pháp Võ Văn Sung đã dùng cụm từ “binh chủng đặc biệt” để nói về những người Việt Nam sống xa Tổ quốc nhưng vẫn luôn một lòng một dạ hướng về quê hương, về cuộc đấu tranh trường kỳ, gian khổ nhưng oanh liệt của dân tộc vì mục tiêu thống nhất đất nước, vẹn toàn lãnh thổ. Ông dành hẳn một chương để nói về những con người ấy. Ông chẳng hề quên một ai, dù có người được ông trân trọng nhắc đến tên tuổi, ghi nhớ công sức và tấm lòng dành cho sự nghiệp chung của dân tộc, dù có bao người ông không thể nhắc tên vì khuôn khổ tác phẩm cũng có hạn, nhưng dù tập trung viết về họ trong một chương riêng biệt hay tản mát đâu đó trong toàn bộ tác phẩm của mình, vị cựu đại sứ đã từng sống, từng cùng ăn ngủ, cùng hoạt động và thấu hiểu tâm tư, tình cảm của bà con vẫn luôn dành một tình cảm trân trọng và kính phục cho những “chiến sĩ” trong “binh chủng đặc biệt” của mình.
Nếu Hội Liên hiệp Việt kiều tại Pháp ngay từ khi mới thành lập đã có những hoạt động đều đặn thể hiện tầm nhìn lâu dài của phong trào là mở các lớp dạy tiếng Việt, dạy các bài hát Việt Nam hay các hoạt động gắn với phong tục tập quán của người Việt; thì báo Đoàn Kết, cơ quan ngôn luận của Hội Liên hiệp Việt kiều là một tờ báo có bề dày lịch sử suốt thời kỳ đầu chống Mỹ cho đến mãi về sau. Tờ báo tồn tại và hoạt động được là nhờ sự ủng hộ của cộng đồng người Việt, những người lấy chữ tâm đối với đất nước, dân tộc làm đầu. Với những hoạt động công khai và hợp pháp, Hội Liên hiệp Việt kiều đã trở thành lực lượng hậu thuẫn rất hùng hậu cho hai đoàn đàm phán của VN tại Hội nghị Paris với sự tham gia nhiệt tình của nhiều trí thức VN. Các hoạt động bên ngoài đàm phán như tham gia biểu tình, tuần hành, mít tinh ủng hộ VN của bạn bè Pháp bao giờ cũng có sự tham gia đông đảo của kiều bào ta. Ông Võ Văn Sung khẳng định: “Tôi nghĩ không quá lời khi nói rằng Liên hiệp Việt kiều là một “binh chủng” rất đặc biệt của mặt trận ngoại giao và mặt trận chính trị của ta tại Pháp và các nước Tây Âu lân cận”.
Ông Võ Văn Sung viết: “…qua các câu chuyện, nhiều lần tôi thấy theo cách nghĩ riêng của mỗi người hầu hết các vị, nếu không nói là tất cả, đã để lại trong tôi điều cảm nhận là các vị ít nhiều đều có tấm lòng đối với đất nước…”. “Các vị” mà ông viết ở đây là những vị nhân sĩ Việt Nam chống Thiệu, lưu vong ở Pháp. Và ông cũng đúc kết một điều tâm huyết rằng: “Tình thương là vô cùng quan trọng, là rất quý giá, tình thương của con người đất Việt đối với Tổ quốc, tình thương của đồng bào với nhau “người trong một nước phải thương nhau cùng”.
Phải chăng đó chính là yếu tố góp phần quan trọng vào thắng lợi trên mặt trận ngoại giao của cách mạng Việt Nam! Đó cũng là lý do vì sao khi đọc “Chiến dịch Hồ Chí Minh giữa lòng Paris” chúng ta hiểu thêm về ý nghĩa to lớn của cuộc kháng chiến giữ nước của dân tộc Việt, hiểu thêm về những tình cảm mặn nồng của những người Việt Nam sống xa quê hương nhưng vẫn luôn hướng về Tổ quốc.
Tố Phương
(Người viễn xứ)
