Khu Dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An
 Rừng săng lẻ Tương Dương mùa trút lá |
Khu DTSQ miền Tây Nghệ An có diện tích 1.303.285 ha, bao gồm 3 vùng lõi: Vườn quốc gia Pù Mát (là trung tâm) và 2 khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống và Pù Hoạt nằm trong địa giới hành chính của 9 huyện miền Tây Nghệ An và toàn bộ lưu vực đầu nguồn sông Cả với 3 chi lưu quan trọng là sông Hiếu, sông Nậm Nơn, sông Nậm Mộ.
Đa dạng sinh học
Khu DTSQ Tây Nghệ An có tính đa dạng sinh học rất cao, đại diện cho hầu hết các kiểu rừng của rừng mưa nhiệt đới, các sinh cảnh sống rất đa dạng bao gồm: núi, đất ngập nước, suối và sinh cảnh khác. Đây là khu vực duy nhất của miền Bắc còn lại một diện tích lớn rừng nguyên sinh đang được bảo vệ tốt, đặc biệt là khu vực dọc biên giới Việt Lào.
Là khu vực giàu tài nguyên đa dạng sinh học vào loại bậc nhất của cả nước, Khu DTSQ miền Tây Nghệ An có nhiều loài sinh vật quý hiếm, phần lớn các loài sinh vật mới đều được phát hiện tại đây. Thực vật có khoảng 3.961 loài, trong đó khoảng 3.019 loài thực vật có mạch; có 942 loài động vật có xương sống lớn nhỏ đã được ghi nhận, trong đó có nhiều động, thực vật nguy cấp, quý hiếm thuộc Sách đỏ Việt Nam và quốc tế.
 Mỗi mùa, khu rừng lại có một “màu áo” riêng |
Đặc biệt, Khu DTSQ miền Tây Nghệ An được xác định là một trong ba khu vực trong cả nước hiện đang tồn tại quần thể voi châu Á có số lượng tốt nhất theo quy mô đàn.
Giá trị văn hóa nổi bật
Khu DTSQ miền Tây Nghệ An là nơi có tính đa dạng về văn hóa dân tộc lớn nhất trong số các khu DTSQ Việt Nam. Đặc biệt có 2 dân tộc chỉ có duy nhất ở Nghệ An và đang trong tình trạng bị suy thoái, mai một nghiêm trọng về bản sắc văn hóa, đó là dân tộc Đan Lai (còn khoảng 3.000 nhân khẩu ở huyện Con Cuông) và dân tộc Ơ Đu (còn khoảng 570 nhân khẩu ở huyện Tương Dương).
 Đây là ngôi nhà chung của 6 dân tộc anh em sinh sống |
Sự đa dạng và đậm đà bản sắc văn hoá của các nhóm dân tộc thiểu số là đặc trưng lớn nhất và là niềm tự hào của miền Tây Nghệ An. Đây là miền đất, ngôi nhà chung của 6 dân tộc anh em sinh sống lâu đời và hiện vẫn lưu giữ, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống độc đáo và các di tích lịch sử-văn hóa quan trọng gắn với quá trình phát triển. Nhiều phong tục tập quán, các làn điệu dân ca, dân vũ, nghề thủ công truyền thống, văn hoá ẩm thực, trang phục, kiến trúc nhà sàn… mang đậm nét văn hoá bản địa đặc sắc. Nhiều công trình di tích lịch sử văn hóa (đền, chùa, lễ hội) đã được trùng tu, phục hồi và đang phát triển tốt thông qua việc huy động nguồn lực theo hình thức xã hội hoá như: di tích và lễ hội đền Choọng (huyện Quỳ Hợp), lễ hội đền Chín Gian (huyện Quế Phong), đền Vạn - Cửa Rào (huyện Tương Dương), lễ hội Hang Bua (huyện Quỳ Châu), lễ hội Mường Ham (huyện Quỳ Hợp)...
Người dân, doanh nghiệp địa phương với sự ủng hộ, hỗ trợ của chính quyền đã đóng góp các nguồn lực để tôn tạo di tích và phục hồi các lễ hội, tập tục văn hóa truyền thống, từ đó thu hút đông đảo người dân địa phương và các vùng lân cận đến thăm quan và sinh hoạt tín ngưỡng.
 Thác Kèm như dải lụa trắng trên nền xanh thắm |
Tiềm năng du lịch
Các đặc trưng về sự giàu có, phong phú của đa dạng sinh học và tính đa dạng, độc đáo về văn hoá là nguồn lực tự nhiên, văn hoá nổi bật nhất của Khu SQTG miền Tây Nghệ An và là tiềm năng, lợi thế lớn cho phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch sinh thái, du lịch văn hoá, cộng đồng. Các loại hình du lịch hiện nay đang được tỉnh Nghệ An khai thác và có nhiều triển vọng phát triển, bao gồm: Du lịch sinh thái, thăm quan thắng cảnh (Vườn quốc gia Pù Mát, thác Kèm - Con Cuông); Du lịch văn hoá – cộng đồng (tham quan hệ sinh thái làng, bản xen lẫn các suối nước, ruộng bậc thang của người Thái, người Đan Lai ở Con Cuông, Quỳ Châu, Quế Phong); Du lịch mạo hiểm – khám phá rừng (Vườn quốc gia Pù Mát, Khu bảo tồn tự nhiên Pù Hoạt, Pù Huống); Du lịch nghiên cứu khoa học (Quan sát và chụp ảnh động, thực vật)…
 Vẻ đẹp hoang sơ của Vườn quốc gia Phù Mát |
Các sản phẩm bản địa như các bài thuốc quý, thủ công mỹ nghệ được khai thác nguyên liệu từ tự nhiên (thổ cẩm, hàng đan lát thủ công..), các sản vật đặc thù (chanh leo, thảo đậu khấu, cam...) cũng có tính hấp dẫn cao đối với du khách.
Kể từ năm 2007, sau khi được công nhận là Khu DTSQ, hoạt động du lịch tại khu vực miền Tây Nghệ An có nhiều bước phát triển, góp phần thúc đẩy kinh tế các địa phương, đặc biệt tại các huyện Con Cuông, Tương Dương, Quỳ Hợp.
Khoảng từ năm 2010, hoạt động du lịch ở khu vực Khu DTSQ có sự chuyển biến rõ nét. Cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch dần được đầu tư với sự tham gia của doanh nghiệp.
 Sự đa dạng động thực vật tại Vườn quốc gia Phù Mát |
Trong giai đoạn 2011-2016, cơ sở hạ tầng du lịch mà chủ yếu là mạng lưới đường giao thông của miền Tây Nghệ An được đầu tư và nâng cấp, tạo nhiều thuận lợi cho phát triển KT-XH nói chung và du lịch nói riêng. Toàn vùng đã có thêm trên 60 cơ sở lưu trú được đưa vào sử dụng, du lịch tăng trưởng bình quân 10-12%/năm, doanh thu từ du lịch của 9 huyện, thị miền Tây Nghệ An liên tục tăng. Đề án phát triển du lịch miền Tây Nghệ An đã được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh xây dựng theo hướng mở rộng các tuyến điểm du lịch, chú trọng vào loại hình du lịch sinh thái, văn hoá và tăng cường quảng bá đến thị trường khách quốc tế.
Tỉnh Nghệ An có chủ trương phát triển đô thị theo hướng sinh thái và dự kiến thí điểm tại huyện Con Cuông cũng như định hướng cho các huyện, thị khác. Theo đó, du lịch sinh thái và các mô hình kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh sẽ là điểm nhấn quan trọng trong phát triển bền vững ở Khu DTSQ.
Phương Linh (tổng hợp)
