Những nỗi oan khiên của nàng “Chúa tiên”
Năm “Chúa tiên” 16 tuổi (1786), cả đất nước, kinh thành và vương triều nhà Hậu Lê, đều gặp cơn biến động lớn. Tây Sơn Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc, bằng “chiến dịch kép” Phú Xuân – Thăng Long, đã xóa sổ thế lực các Chúa nhà Trịnh. Và, với danh nghĩa “Phù Lê”, được vua Lê Hiển Tông phong làm “Nguyên soái Phù chính Dực vũ Uy Quốc công”. Một cuộc “hôn nhân chính trị” để liên kết vương triều nhà Hậu Lê với thế lực Tây Sơn cũng được tính toan liền đấy. Và thế là thành một đám cưới linh đình suốt hai ngày (10 và 11 tháng bảy âm lịch) năm 1786 – sự kiện nghìn năm chưa từng thấy ở chốn đế đô: gả Chúa tiên cho thủ lĩnh Tây Sơn!
Tượng Hoàng hậu Lê Ngọc Hân |
Số là, vua cha Lê Hiển Tông, chỉ 6 ngày sau khi gả con gái yêu cho thủ lĩnh Tâu Sơn, thì đã băng hà (ngày 17 tháng bảy âm lịch). Nhưng vẫn kịp di chúc (được ghi vào sách “Hoàng Lê nhất thống chí”) rằng: “Sau khi ta nhắm mắt, việc nối ngôi là sự trọng đại. Chuyện gì cũng phải bẩm qua với ông ấy, không được khinh suất!”
Do đấy mà việc triều đình nhà Lê quyết định đưa Hoàng tự tôn Lê Duy Kỳ lên nối ngôi, đã được “bẩm qua với ông ấy” ngay. Nhưng “ông ấy” – tức Nguyễn Huệ - lại đem “sự trọng đại” này, hỏi ý kiến người vợ trẻ mới cưới của mình – vừa là công chúa nhà Lê, vừa chính là Hoàng cô của Lê Duy Kỳ. Và đã nhận được lời khuyên sáng suốt vô tư của Ngọc Hân là: “Không chấp nhận”!
Việc đăng quang của Lê Duy Kỳ lúc đầu bị phủ quyết, vậy là có nguyên nhân từ chính Lê Ngọc Hân. Đám cựu thần và hoàng thân quốc thích thủ cựu nhà Hậu Lê dò biết được điều này, đã nhao nhao phản ứng, dồn sức ép – thậm chí cả lời nguyền rủa lẫn đòi xóa tên khỏi “Kim sách” (Sổ vàng hoàng tộc) – đối với Ngọc Hân!
Trong hoàn cảnh ấy, Nguyễn Huệ - biết chắc ý kiến Ngọc Hân là đúng, nhưng để giải tỏa sức ép cho người vợ yêu – đã quyết định lại: hãy cứ cho Lê Duy Kỳ lên ngôi! Để rồi phải trả giá cho sự “dĩ hòa vi quý” của mình, bằng cả một loạt trận đánh ở mùa “Xuân lửa Đống Đa” sau đấy: quét sạch vừa là 29 vạn quân Thanh xâm lược, vừa là kẻ “cõng rắn cắn gà nhà” Lê Chiêu Thống! Chiêu Thống chính là niên hiệu trị vì của Hoàng tự tôn Lê Duy Kỳ mà Ngọc Hân trước đã phản đối việc nối ngôi!
Nguyễn Huệ tin và yêu Ngọc Hân vì những việc như thế. Cho nên, sau khi lên ngôi Quang Trung Hoàng Đế, đã phong ngay Ngọc Hân làm “Bắc cung Hoàng hậu”. Nhưng chỉ được 2 năm thì Hoàng hậu đã thành Thái hậu (góa chồng): Quang Trung đột ngột từ trần (ngày 29 tháng chín âm lịch năm 1872)!
Tam quan Đền Ghềnh, trong Đền "thờ kín" bà Hoàng Lê Ngọc Hân |
Chưa hết vạ này đã sang nạn khác: 7 năm sau, khi đã lặng lẽ đi theo Quang Trung vào cõi vĩnh hằng ở tuổi 29 rồi, vậy mà Ngọc Hân vẫn còn bị mắc vào một chuyện tày trời nữa: “lấy chồng hai vua”!
Dễ dàng đọc trong “Dụ Am văn tập” của văn hào Phan Huy Ích ở thế kỷ 18, bài “Văn tế Bắc cung Hoàng hậu”, do họ Phan được vua Cảnh Thịnh – kế vị ngai vàng do vua Quang Trung để lại - ủy thác việc khóc tang Lê Ngọc Hân. Ở đó ghi rõ cả ngày tháng qua đời của Bắc cung Hoàng hậu là: mồng 8 tháng 11 năm Kỷ Tị (1799)! Ấy thế mà đến năm 1802, khi vua Gia Long nhà Nguyễn đánh bại Tây Sơn Cảnh Thịnh, có việc ông vua sáng nghiệp triều Nguyễn này, nhân đà đắc thắng, đã lấy luôn “ngụy hậu” (hoàng hậu (ngụy) triều Tây Sơn) làm vợ, không ít người đã cho và tin rằng: Ngọc Hân chính là bà “ngụy hậu” đó!
Thật tội cho người đã mất từ 3 năm trước đấy! Chỉ bởi vì cái tên “Ngọc Hân” nghe na ná như “Ngọc Bình”. Đây mới chính là “ngụy hậu” (vợ vua Cảnh Thịnh) – vốn tên gốc là Nguyễn Thị Bình, có danh nghĩa là “em gái nuôi” của Nguyễn Thị Huyền (mẹ đẻ của Ngọc Hân) – chính đã được cất nhắc lên hàng “con nuôi”, mang tên Lê Ngọc Bình, và được đem gả cho vua Cảnh Thịnh làm phi tần!
Tuy nhiên, tất cả những oan sai bịa đặt mà Ngọc Hân phải chịu đó, đều không thể sánh được với cái nghiệt họa – đích thực và ghê gớm – sau đây:
Bà Chiêu nghi Nguyễn Thị Huyền, vì là vợ vua Lê Hiển Tông, nên sau khi chồng (và cả vương triều Hậu Lê) mất, thì vẫn giữ được quê hương làng Nành (Ninh Hiệp, Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội) một khu dinh thự khang trang (gọi là “Dinh Thiết Lâm”). Xót phận con gái Ngọc Hân sau khi mất, vẫn phải gửi thân xác ở xứ xa (Phú Xuân – Huế), bà Chiêu nghi Nguyễn Thị Huyền đã tìm cách đưa được hài cốt Bắc cung Hoàng hậu nhà Tây Sơn về an táng (ở trong Dinh Thiết Lâm) tại quê nhà. Không ngờ đến đời vua Minh Mệnh – kế nghiệp vua cha Gia Long – do tranh chấp quyền lợi và mâu thuẫn dòng tộc – có kẻ quê làng Nành (Ninh Hiệp) đã đem việc “ngụy hậu” Tây Sơn – còn thoát được việc “trả thù 9 đời” do vua Gia Long khởi xướng và thực thi – vẫn đang được “mồ yên mả đẹp” ở quê mẹ! Thế là chiếu chỉ từ triều đình Huế ban ra: lập tức đào mồ quật mả Ngọc Hân lên, san đất thành bình địa cho cỏ gai mọc đầy, còn xương cốt thì đem vứt xuống sông, phi tang tích!
Cả một cuộc đời nhiều oan khiên của nàng “Chúa tiên” – Bắc cung Hoàng hậu Lê Ngọc Hân vì thế, bây giờ chỉ còn hai nơi chỗ bóng gió lưu dấu phụng thờ, là tòa miếu nhỏ ở Ninh Hiệp (Gia Lâm) và ngôi đền Ghềnh ở Bồ Đề (Long Biên), nấp dưới danh nghĩa: thờ “Cô hồn”, và: thờ “Mẫu Thoải”!
GS. Lê Văn Lan
