Tục nhuộm trứng đỏ trong ngày lễ, tết của một số dân tộc phía Bắc

Trong văn hóa của dân tộc Tày, Nùng ở Cao Bằng, màu đỏ tượng trưng cho hạnh phúc, sung túc. Quả trứng tròn là biểu tượng của sự đầy đủ, vẹn toàn, viên mãn và mong muốn cuộc sống no đủ. Do đó, nhuộm trứng là một trong những tục truyền lâu đời, không thể thiếu trong dịp đầu xuân năm mới. Vào dịp này, bà con già trẻ, gái trai ai cũng có một quả trứng gà nhuộm đỏ, cầu mong may mắn.

 Vào những ngày đầu năm, những phụ nữ người Tày, Nùng thường đảm nhiệm công việc nhuộm trứng đỏ. Căn cứ số thành viên trong gia đình, các bà, các chị sẽ nhuộm cho mỗi người một quả trứng đỏ.

Để nhuộm trứng, phụ nữ Tày, Nùng thường lấy cây “tơ hồng” – một loại cây dùng để nhuộm màu đem về rửa sạch, đun sôi để tạo ra loại dung dịch màu đỏ và có độ bám dính. Trứng gà sau khi được luộc chín sẽ được nhúng vào dung dịch sợi "tơ hồng" để lên  màu đỏ hồng. Ngoài cây “tơ hồng”, bà con còn dùng giấy đỏ, giấy hồng để nhuộm màu cho trứng. Vào ngày Tết, trứng đỏ được dùng làm quà tặng cầu may, chúc phúc cho con cháu và những vị khách quý của gia đình.

Hiện nay, tục nhuộm trứng đỏ chỉ còn ở một số gia đình người Tày, người Nùng. Tuy nhiên, tại các lễ hội xuân đầu năm, tục lệ này vẫn được gìn giữ. Nhân dân, du khách đi trẩy lội hái lộc đều có thể bắt gặp các hàng quán bày bán những món ẩm thực đặc trưng của địa phương, trong đó, nổi bật là những rổ trứng hồng, trứng đỏ độc đáo chỉ có ở Cao Bằng.

Còn đối với người Dao đỏ ở bản Huổi Sâu, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, vào mỗi dịp Tết Nguyên đán cũng có tục nhuộm trứng đỏ. Những quả trứng đỏ dành để làm quà tặng cho con cháu, người thân và du khách thập phương đến chúc tết, với mục đích chúc phúc, cầu may cho mỗi người trong năm mới.

Người Dao sử dụng màu để nhuộm trứng là một loại rễ cây lấy từ rừng về, đun sôi đến khi gần cạn nước sẽ có dung dịch có màu đỏ sền sệt. Trứng gà, trứng vịt sau khi được nhuộm sẽ cứng vỏ, khó vỡ hơn.

Người Dao đỏ có quan niệm, màu đỏ tượng trưng cho hạnh phúc, sung túc; quả trứng tròn là biểu tượng của sự đầy đủ, vẹn toàn, viên mãn và mong muốn yên bình. Do đó, vào sáng mùng Một Tết, những người lớn trong gia đình sẽ tặng quả trứng đã nhuộm màu cho con cháu. Riêng trẻ nhỏ, thanh, thiếu niên và người chưa lấy chồng, lấy vợ sẽ được tặng 2 quả trứng.

Cùng tục nhuộm trứng, người Dao đỏ còn đan những chiếc giỏ nan tre hoặc giỏ len nhiều màu để đựng trứng làm quà tặng. Sau khi cho trứng vào giỏ, sẽ cột chặt cố định trứng, rồi dùng một sợi dây dài buộc kèm để người được tặng mang về treo trong nhà. Theo quan niệm của người Dao đỏ, treo trứng đỏ trong nhà thì những lời chúc đã nhận được càng linh nghiệm hơn. Chính vì thế, vào sáng mùng Một Tết, trẻ nhỏ, thanh thiếu niên rủ nhau đi chúc mừng năm mới tại nhiều nhà trong bản để được người lớn tặng cho nhiều quà tặng là trứng đỏ.

Đối với người La Hủ cũng có tục nhuộm trứng vào các dịp lễ, tết, nhất là dịp Lễ cúng bản (Gạ Ma Te) vào tháng 3 âm lịch hằng năm.

Để nhuộm trứng, phụ nữ La Hủ vào rừng tìm lấy rễ cây "dè pó" - một loại cây dùng để nhuộm màu, đem về rửa sạch và nấu sôi, tạo ra loại dung dịch màu đỏ và có độ bám dính. Trứng gà sau khi được luộc chín sẽ được nhuộm bằng nước rễ cây "dè pó", vỏ trứng sẽ lên màu đỏ sậm rất đẹp.

Trứng sau khi được nhuộm đỏ sẽ được đựng trong các giỏ làm bằng chỉ đan hình mắt cáo, có dây dài để đeo vào cổ, tránh rơi vỡ.

Theo quan niệm của người La Hủ, quả trứng đỏ tượng trưng cho sự viên mãn, may mắn và sung túc, quả trứng ấy phải được đặt trong giỏ đan bằng chỉ các màu đỏ, xanh, vàng, trắng và đen, tượng trưng cho: kim, mộc, thủy, thổ, hỏa – các nguyên tố cơ bản hình thành trái đất để mong những điều may mắn.

Hiện nay, tục nhuộm trứng đỏ không còn phổ biến trong cộng đồng dân tộc La Hủ. Tuy nhiên, vào dịp lễ, tết, người dân ở một số bản làng vẫn thường nhuộm trứng đỏ để làm quà tặng cầu may, chúc phúc cho những vị khách quý của gia đình.

Đối với người Hà Nhì đen tại Bát Xát (Lào Cai) cũng có tục nhuộm trứng để tặng cho trẻ em trong dip Tết Gạ Ma O (Tết thiếu nhi). Vào dịp này, mỗi nhà luộc từ 20-30 quả trứng, nhuộm màu để tặng cho trẻ em với mong muốn mang đến sự may mắn, khỏe mạnh, bình an cho con, cháu trong bản.

Nguyệt Anh/ baodantoc.vn