Hôn nhân của người H’rê
Dân tộc H’rê có khoảng 6,5 vạn người, cư trú ở vùng núi và trung du thuộc các huyện Sơn Hà, Ba Tơ, Minh Long (tỉnh Quảng Ngãi), huyện An Lão, tỉnh Bình Định.
Trước đây, tộc người này có nhiều tên gọi khác nhau như: Chăm Rế, Man Thạch Bích… nay được gọi chính thức là H’rê. Tộc danh H’rê, theo ngữ nghĩa của tộc này có nghĩa là người đầu nguồn của sông Rê, tức là sông Trà Khúc, một con sông bắt nguồn từ huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum, chảy qua huyện Sơn Hà, Sơn Định rồi đổ ra biển Đông.
Dân tộc H’rê thường tụ cư trong các plây, tương đương làng của người Kinh. Mỗi plây có từ 15 -20 nóc nhà và xây dọc theo ven suối, ven sông hoặc trên khu đất đồi thấp gần nguồn nước. Một nét đẹp trong nếp sống của người H’rê là có sự bình đẳng giữa vợ và chồng. Con cái sinh ra lấy theo họ mẹ, hiện nay một số họ và tên đệm thường dùng là: Đinh Văn …, Đinh Thị… do phỏng theo họ người Kinh.
Về trang phục, nam giới H’rê thường đóng khố Kapen, mặc áo ngắn màu đen hay chàm, trên đầu quấn một vòng khăn, phụ nữ mặc váy đen, buông lửng đến bụng chân, áo cánh màu chàm ngắn, đầu chùm khăn màu đen. Tuy nhiên, hiện nay, một số nam nữ thanh niên người H’rê lại ăn mặc giống người Kinh, phải căn cứ vào giọng nói lơ lớ, mái tóc xoăn, da ngăm đen ngai ngái thì mới nhận ra họ là người H’rê.
Phụ nữ H’rê thường kín đáo, nhưng trong các lễ hội, uống rượu và nhảy họ lại rất cởi mở và vui tươi. Đây là dịp để trai gái cùng ca hát và ướm hỏi nhau. Họ nhảy múa, ca hát, ca ngợi thiên nhiên, ca ngợi tình yêu đôi lứa.
Họ hát say sưa, uống rượu say sưa, cho đến khi những chóe rượu đã nhạt, thức ăn trong cái bung, cái bẫy đã cạn thì họ chia tay và hẹn gặp nhau vào một dịp khác ở làng bên. Khi trai gái đã: “đôi mắt cùng liếc, đôi lòng cùng ưa”, thì về thưa với cha mẹ đến hỏi, không cần phải có người mối lái. Nếu cha mẹ hai bên bằng lòng thì cùng tổ chức bữa tiệc rượu, một ngày ở nhà trai, một ngày ở nhà gái.
Hôn nhân của người H’rê còn mang tính mẫu hệ, chàng trai sau ngày cưới phải về ở rể nhà vợ, chỉ những nhà giàu có mới đón cô dâu về. Bên nào lấy người về thì phải đem quần áo, kiềng bạc… cho nhà kia gọi là đồ dẫn cưới. Ngày cưới, mời khách uống rượu hai, ba ngày liền. Nhiều cặp trai gái yêu nhau nhưng cha mẹ không đồng ý, thì họ không cần cưới hỏi, mà đưa nhau ra rừng làm nhà ở, sống tự lập.
Phong tục H’rê cũng không ép buộc gì hết. Đàn ông góa vợ, phụ nữ goá chồng muốn lấy người tân thì dẫn thêm một con trâu và một mảnh đất chừng ba sào mới được cưới. Vợ chồng lấy nhau thường ở chung với bố mẹ đến khi có con thì ra ở riêng. Điều này dẫn đến cảnh khi bố mẹ già thường sống cô độc không người chăm sóc.
Trong lễ cưới truyền thống của người H’rê có một sắc thái riêng. Lễ cưới thường tổ chức vào nửa đêm về sáng. Họ cho rằng đây là giờ phút giao hòa giữa đất trời, các thần linh mới chứng kiến toàn bộ nghi lễ, ban hạnh phúc và ấm no cho đôi lứa. Gia đình hai bên đều ăn mặc đẹp nhưng cô dâu và phù dâu lại ăn mặc giản dị, đầu chùm khăn che kín mặt để không ai nhận ra. Họ cho rằng làm như thế để đánh lừa ma quỷ, bảo vệ an toàn cho cô dâu.
Trong lễ cưới có nghi thức trao nắm cơm và đeo chỉ đỏ của cô dâu và chú rể. Người H’rê quan niệm rằng, rượu thịt trong ngày cưới mọi người đã ăn hết rồi, đôi lứa chỉ còn giữ lại kỷ vật thiêng liêng là nắm cơm và sợi chỉ đỏ. Hai kỷ vật này được cất giữ trong một chiếc hộp gỗ, đặt phía trên của cánh cửa chính của căn nhà mà lúc nào họ cũng nhìn thấy. Khi một trong hai người chết trước, người còn sống vẫn giữ kỷ vật trên đến khi nào chết thì đem chôn cùng.
Phong tục hôn nhân người H’rê có những điều cấm kỵ khắt khe, như trai gái đồng tông không được lấy nhau, nếu ai vi phạm mà bị phát hiện thì dân làng bắt phạt, tịch thu tài sản của cả hai gia đình chia cho họ hàng hai bên. Đôi trai gái phải ăn trong máng lợn trước mặt dân làng, tức là bị coi như súc vật. Cấm con dâu ăn cơm cùng rá với bố chồng, cấm con rể ăn cùng rá với mẹ vợ. Gái chưa chồng không được để hở ngực, nhưng khi đã có chồng và bắt đầu có bầu thì để ngực trần không mặc yếm nữa. Người phụ nữ sau khi sinh con được năm ngày đã phải đi làm và địu con trên lưng. Nếu chồng chết sau một năm có thể tái giá để có người đàn ông làm những công việc nặng trong nhà.
Nguyễn Thị Nhi (theo hoilhpn)
Nguồn:quehuongonline.vn Copy link
