Nghi lễ và trò chơi Kéo co
 Trò chơi Kéo co dân gian có nhiều hình thức đa dạng, phong phú |
Nghi lễ và trò chơi Kéo co không chỉ là trò chơi dân gian truyền thống của Việt Nam, mà còn là di sản văn hóa truyền thống của một số nước khác như: Hàn Quốc, Campuchia, Phillippines… Vì vậy, năm 2013, Tổng cục Di sản Văn hóa Hàn Quốc đã có lời mời Việt Nam và một số nước khác cùng tham dự xây dựng Hồ sơ di sản đa quốc gia “Nghi lễ và trò chơi Kéo co”.
Kéo co là sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng, tập quán của cộng đồng từ lâu đời. Tùy vào mỗi quốc gia thành viên, nghi lễ và trò chơi Kéo co được tổ chức ở cấp độ toàn quốc hoặc tại các vùng nhất định trong từng nước. Đơn cử như ở Campuchia, di sản được thực hành thường xuyên bởi các cộng đồng trồng lúa nằm xung quanh Hồ Lớn (Great Lake) của Biển Hồ Tonle Sap và khu vực phía bắc Angkor, di sản thế giới được nhiều người biết đến. Ở Philippines, Hungduan là một thị trấn thuộc tỉnh Ifugao, có ranh giới phía tây bắc là tỉnh Mountain và phía tây nam là Benguet. Ở 9 barangay (cấp hành chính địa phương thấp nhất ở Philippines) tạo nên thị trấn Hungduan, chỉ có Hapao Proper, Nungulunan, và Baang thực hành Kéo co. Ba barangay này nằm ở trung tâm của thị trấn Hungduan và nổi bật với những ruộng bậc thang rộng ngút ngàn, được ngăn bằng các vỉa đá. Trong khi đó, ở Hàn Quốc, hầu hết thị trấn ở các vùng nông nghiệp đều tổ chức Nghi lễ và trò chơi Kéo co. Thực hành này đặc biệt phổ biến ở các vùng đồng bằng rộng và bằng phẳng, ví dụ ở các khu vực phía tây nam của bán đảo Hàn Quốc. Các địa bàn nổi tiếng về Nghi lễ và trò chơi Kéo co gồm có: các khu vực nông nghiệp của Dangjin, Namhae, Milyang, và Uiryeong, Changnyeong cũng như các khu vực nửa nông nghiệp và nửa ngư nghiệp ở Samcheok.
Ở Việt Nam, không chỉ có dân tộc Kinh, mà ở nhiều dân tộc ít người khác như Thái, Tày, Nùng, Giáy… cũng có tục trò chơi Kéo co dân gian với nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Trong các lễ hội cổ truyền, trò chơi Kéo co thường có trong phần hội, thể hiện tinh thần tập thể, tính kỷ luật, sức mạnh đoàn kết của cả cộng đồng, ý chí vươn lên giành chiến thắng, rèn luyện thể chất, sức mạnh dẻo dai, sự khôn khéo và sức chịu đựng của con người, giúp con người phát triển toàn diện về trí, đức, tài, nghệ. Kéo co là trò chơi có cách thức tổ chức, đạo cụ và sân chơi đơn giản. Một cuộc thi Kéo co có 2 đội, số lượng người đều nhau. 2 đội sẽ nắm vào một sợi dây thừng, ở điểm giữa của dây được đánh dấu bằng một dây lụa đỏ làm mốc. Khi hiệu lệnh vang lên, các thành viên của mỗi đội chơi nắm chặt hai tay vào dây, đội nào kéo được điểm đánh dấu sang phía mình là đội đó thắng cuộc. Mỗi cuộc thi đấu gồm 3 hiệp, đội nào thắng liên tiếp 2 hiệp thì đội đó giành phần thắng, không cần thi đấu hiệp thứ 3. Mỗi hiệp thường không kéo dài quá 2 phút, nên đòi hỏi các thành viên của các đội chơi phải rất nỗ lực.
Nghi lễ và trò chơi Kéo co được thực hành rộng rãi trong văn hóa trồng lúa, đặc biệt ở Đông và Đông Nam Á với mong ước mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu hay những tiên đoán liên quan đến sự thành công hoặc thất bại của nỗ lực trồng cấy. Tại Lễ đón nhận bằng UNESCO ghi danh Nghi lễ và trò chơi Kéo co vào tháng 11/2018, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Ngọc Thiện cho biết: “Đây là hồ sơ di sản đa quốc gia đầu tiên mà Việt Nam tham gia đệ trình và được UNESCO ghi danh, thể hiện sự quan tâm và đánh giá cao của thế giới đối với cách tiếp cận mới của các quốc gia về di sản có chung đặc trưng cũng như sự chung tay bảo vệ di sản của các quốc gia thành viên đệ trình hồ sơ đa quốc gia này”.
Diệp Hương (tổng hợp)
