Làng Nôm – nơi lưu giữ không gian văn hóa làng quê Bắc Bộ

 

Cây cầu đá bắc qua dòng sông Nguyệt Đức

Cách Hà Nội khoảng hơn 30 km về phía Đông, làng Nôm, xã Chỉ Đạo, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên - ngôi làng cổ trù phú với quần thể di tích lịch sử văn hóa độc đáo - vẫn còn giữ nguyên những nét cổ kính của làng quê Bắc Bộ được rất nhiều du khách trong và ngoài nước yêu thích nét đẹp xưa tìm tới.

Đường về làng, hai bên là những cánh đồng lúa xanh bát ngát yên bình. Bước qua cánh cổng làng cổ kính có từ hàng trăm năm nay, một không gian làng quê còn khá nguyên vẹn mở ra trước mắt mọi người.

Nằm ở vị trí trung tâm làng có một hồ nước rộng và trong xanh. Vẫn vẹn nguyên dấu xưa với kiến trúc cổ kính, cảnh quan hài hoà và những nét văn hoá mang đậm truyền thống của một làng quê Việt cổ, đó là quần thể di tích gồm: đình, đền, chùa, cổng làng, chợ, những ngôi nhà cổ… Quanh co đường làng, ngõ nhỏ đều được lát gạch đỏ. Cổng làng sừng sững được xây dựng bề thế gồm bốn trụ vuông với những họa tiết tinh xảo. Vòm cổng được đắp đại tự gồm ba chữ: “Đồng Cầu Nôm”. Qua cổng làng không gian như tĩnh lặng bởi một hồ nước trong xanh, quanh hồ là những ngôi nhà cổ, cây cổ thụ ngả bóng xuống mặt nước yên bình. Thật khó mà tìm được ở nơi nào có một không gian bình yên mang đậm nét của làng quê Việt cổ như nơi đây. Đình Tam Giang trầm mặc với cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi toả bóng mát cho cả một khoảng sân rộng lớn, gần đó là giếng làng được xếp bằng những vỉa đá đã phủ rêu xanh, tất cả như những xếp đặt hoàn hảo cho không gian cổ kính của ngôi làng. Tương truyền, Đình làng là nơi thờ Đức Thánh Tam Giang, là tướng dưới thời Hai Bà Trưng, có công đánh giặc cứu dân, cứu nước và hiển linh giúp Lê Đại Hành đánh thắng quân Tống, được vua sắc phong là “Hộ Quốc Phúc Thần”.

Đi về phía đông làng là cây cầu đá bắc ngang qua dòng sông Nguyệt Đức, nối đường làng với chợ Nôm và chùa Nôm (hay còn gọi là chùa Linh Thông cổ tự). Cầu đá được ghép bằng những phiến đá lớn, hai bên thành cầu chạm khắc hình đầu rồng, cầu có các trụ đá chống đỡ. Qua cầu đá là đến chợ Nôm, chợ Nôm vẫn lưu giữ được những nét văn hoá truyền thống, ngày nào cũng tấp nập kẻ bán người mua. Ngay cạnh chợ là ngôi chùa Linh Thông cổ kính đứng uy nghiêm như bất chấp sự băng hoại của thời gian. Bước qua cổng chùa rộng lớn là không gian tĩnh lặng và thanh tịnh nơi cửa Phật làm cho ta có cảm giác như đang lạc vào một thế giới khác. Chùa hiện còn lưu giữ gần như nguyên vẹn hơn 100 pho tượng, được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam công nhận là Ngôi chùa có nhiều tượng Phật cổ nhất nước.

Làng Nôm hiện bảo tồn được nhiều ngôi nhà cổ có niên đại hàng trăm năm tuổi, cổ kính, rêu phong với những kiến trúc độc đáo của thời xưa. Những ngôi nhà nơi đây là minh chứng cho một thời kỳ hưng thịnh của làng - nơi lưu giữ những giá trị văn hoá phi vật thể.

Những ngày đầu Xuân, du khách từ khắp mọi nơi về với ngôi làng cảm nhận vẻ đẹp thôn dã và dạo bước tĩnh lòng, an vui đến với Linh Thông cổ tự. Không gian nơi đây làm cho nhiều người ngỡ ngàng bởi cách thủ đô Hà Nội không xa, trước cơn lốc đô thị hóa mà ngôi làng vẫn giữ được nét cổ kính như vốn xưa. Thật thú vị! Tìm hiểu về vấn đề này, theo các cụ cao niên trong làng cho biết, trước đây, người dân trong làng có nghề buôn đồng nát. Bà con ở đây đi mua đồng nát về bán lại cho các lò đúc đồng ở địa phương và các vùng lân cận. Nhờ chịu thương, chịu khó, sáng tạo trong làm ăn buôn bán, nên làng Nôm nhờ đó mà ngày càng hưng thịnh và phát triển. Hằng năm cứ vào ngày 11, 12 tháng Giêng Âm lịch, dân làng lại nô nức đón ngày hội làng. Đây là dịp dân làng báo ơn công đức với Thành hoàng làng, lưu giữ nét sinh hoạt truyền thống, và cũng là ngày vui để con cháu xa gần trở về quê hương, báo hiếu công ơn ông bà, cha mẹ...

Để giữ nét đẹp của không gian, cảnh quan ngôi làng, chính quyền xã và nhân dân làng Nôm đã ý thức và quyết tâm cao trong việc bảo vệ môi sinh, gìn giữ công trình của cha ông. Có lẽ chính vì vậy mà cảnh quan của ngôi làng đã lọt vào mắt xanh của nhiều đạo diễn và đã thành bối cảnh không gian cho nhiều bộ phim truyện nói về chủ đề nông thôn Việt Nam.

Đến với làng Nôm hôm nay, chúng ta ít thấy những ngôi nhà đổ bê tông mái tôn hay những con đường bê tông hóa trần trụi, khác hẳn so với những ngôi làng khác ở nhiều vùng quê trên cả nước đang bị quá trình đô thị hóa phá vỡ cảnh quan và không gian vốn có. Vẫn còn đây rặng tre rì rào gọi gió Xuân về, những nếp nhà cổ kính rêu phong cùng hàng rào ô rô, cúc tần, dâm bụt. Tiếng chuông chùa ngân vang đổ vào không trung, gieo vào lòng lữ khách sự bình yên, thanh thản trên mảnh đất quê hương tươi đẹp.

Một số hình ảnh vẻ đẹp làng Nôm:

Cổng làng rêu phong sừng sững được xây dựng bề thế gồm bốn trụ vuông với những họa tiết tinh xảo

Tam quan Linh thông cổ tự

Cây đa cổ thụ rủ bóng cùng thời gian nơi đầu làng

Bình yên chốn chợ quê

Quanh có con ngõ nhỏ lát gạch nghiêng đỏ au

Hương Thảo (tổng hợp)