Chạy Ró làng Guột - Trò chơi dân gian đậm nét văn hóa vùng Kinh Bắc
Trò chơi hóa trang đặc biệt
Chạy Ró lạ từ cái tên đến cách chơi và chỉ có ở thôn Guột, xã Việt Hùng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Ông Nguyễn Quang Xếp, thôn Guột, giải thích về cái tên đặc biệt của trò chơi: "Gọi là chạy Ró vì hoạt động của trò chơi cần dùng đến chiếc ró. Đó là một chiếc túi rộng gần giống cái bị được đan bằng cói hoặc thân cây bèo tây. Bên trong mỗi chiếc ró chứa một bộ trang phục của đủ mọi giới, mọi ngành (nam, nữ, sĩ, công, nông, thương, bộ đội, nhà sư hay trang phục của người Kinh Bắc xưa: áo tứ thân, áo the khăn xếp)... Chạy Ró bản chất là chạy hóa trang, thường được tổ chức ở sân đình hoặc bãi đất rộng của làng".
 Trò chơi dân gian chạy Ró |
Thể lệ chơi chạy Ró cũng rất đơn giản, 8 - 10 người tham gia trò chơi tương ứng với số Ró đã được chuẩn bị từ trước. Sau tiếng trống hiệu lệnh, người chơi chạy từ vạch xuất phát tới chỗ đặt những chiếc ró và nhanh tay lựa chọn cho mình một chiếc bất kì.
Nhiệm vụ của người chơi lúc này là vừa chạy xung quanh tạo thành một vòng tròn vừa mặc bộ trang phục đựng trong chiếc ró mà mình vừa giành được.
Điều khó khăn là trong suốt quá trình chạy, người chơi có thể dùng các cách khác nhau, có thể cầm trên tay, có thể dùng miệng giữ chặt nhưng nhất thiết không được đặt ró xuống đất. Trong khi đó từng lớp trang phục vẫn phải mặc lên người theo đúng tuần tự như áo lót mặc trong áo dài mặc ngoài, yếm trước tứ thân và dải lụa đào mặc sau...
Nếu người chơi đánh rơi ró sẽ bị trừ điểm. Chỉ khi nào tiếng trống ngừng thì người chơi mới được đặt ró xuống đất. Sau đợt trống giục lần thứ nhất, vài giây sau, tiếng trống giục tiếp theo cất lên, người chơi lại phải cầm ró vừa chạy vừa mặc bộ trang phục.
Gìn giữ may mắn cho một năm
Trong tiếng trống rộn ràng, vòng người chạy hối hả, một cô gái dần lột xác thành nam doanh nhân trẻ, anh thanh niên bỗng thành chị phụ nữ có thai, ông cụ biến hình thành một teen boy thứ thiệt. Người chơi không chỉ lo tránh rơi ró xuống đất mà còn phải đảm bảo không chạy quá nhanh hoặc quá chậm so với các bạn chơi. Giám sát cuộc chơi là 3 trọng tài (kiêm người đánh trống, chiêng) được nhân dân tín nhiệm bầu chọn.
Sau 10 phút trống giục rộn rã, trò chơi kết thúc bằng hiệu lệnh của trọng tài. Tất cả người chơi sẽ phải bỏ ró xuống dù nhiều người vẫn còn chưa cài khuy áo, chưa vấn xong khăn trên đầu... Ban tổ chức sẽ chọn ra người chơi không phạm quy, tức không để Ró rơi xuống đất, mặc hoàn chỉnh bộ trang phục nhanh nhất, đúng và đẹp để trao giải.
Nét đặc sắc của trò chơi này là người chơi hoàn toàn bất ngờ về bộ trang phục mình ngẫu nhiên lựa chọn. Có nam thanh niên lại chọn phải những bộ trang phục của chị em phụ nữ với đầy đủ cả nội và ngoại y. Bác luống tuổi bối rối khi mặc bộ trang phục của tuổi mới lớn. Lúc này những người chơi và khán giả lại có trận cười giòn giã.
Mặc dù các túi ró được buộc chặt để đảm bảo tính bí mật nhưng người nào cũng cố gắng tránh túi chứa trang phục của người nông dân. Bởi bộ này thường có vật dụng là cuốc, liềm kèm theo nên khi chơi thì vừa phải cầm cả túi ró lẫn cuốc, liềm vừa phải mặc trang phục. Nên hầu hết những người không may lấy phải túi ấy thường không hoàn thành được phần thi của mình.
 Nét đặc sắc của trò chơi này là người chơi hoàn toàn bất ngờ về bộ trang phục mình ngẫu nhiên lựa chọn |
Đặc biệt hơn so với các trò chơi dân gian khác như cờ người, đấu vật, chọi gà… chạy Ró là nơi để tất cả mọi người từ ông bà cao tuổi, thanh niên, phụ nữ, trẻ em, du khách đều có thể tham gia. Là trò chơi dân gian thể hiện quyền bình đẳng, sự sáng tạo thông qua các trang phục được đặt trong mỗi chiếc ró. Bởi thế, ngày Xuân, ngày lễ hội năm nào nhân dân thôn Guột cũng tấp nập đón khách xa gần về du Xuân, chơi hội. Sau những vòng chạy Ró, mọi người lại đến với các trò chơi khác như: bịt mắt bắt lợn, bắt vịt, đập niêu, chọi gà...
Ông Nguyễn Văn Huê, một cao niên trong làng, cho biết: "Trò chơi này không chỉ mang lại tiếng cười cho cả người chơi và đông đảo nhân dân đi xem mà còn mang một nét văn hóa tín ngưỡng lâu đời. Từ xa xưa, người dân thôn Guột đã coi ró như một sự may mắn cần gìn giữ cho gia đình mình và thôn xóm. Vì thế trong trò chơi, kiêng kị nhất là bị rơi ró khi đang mặc trang phục. Mặc dù giải thưởng chỉ là một chiếc chậu nhôm nhỏ nhưng giá trị tinh thần rất lớn".
Chạy Ró giờ đây không chỉ là một thú chơi dân gian mà còn là nét đẹp văn hóa của Bắc Ninh và được mang đi biểu diễn tại các festival văn hóa, du lịch ở nhiều vùng miền trong cả nước. Từ năm 2010, Câu lạc bộ chạy Ró thôn Guột đã được thành lập. Đến nay, Câu lạc bộ chạy Ró làng Guột đã có mặt ở nhiều lễ hội, tham gia biểu diễn tại nhiều sự kiện văn hóa, chính trị lớn của địa phương, tỉnh Bắc Ninh cũng như tại Hà Nội.
Chạy Ró làng Guột qua bao đời vẫn giữ được nét độc đáo của môn thể thao mang lại sức khoẻ, sự khéo léo, tinh tế và sự hóm hỉnh. Người dân làng Guột luôn tự hào vì vẫn giữ gìn, phát huy được trò chơi dân gian này như giữ gìn nét đẹp văn hóa tinh thần của người dân Kinh Bắc./.
An Nhiên (tổng hợp)
