Nghề may rèm của người Việt tại Ba Lan

Trong số hàng hóa người Việt buôn bán, có một số mặt hàng được sản xuất tại chỗ bởi các thợ may. Các quầy bán buôn rèm và nguyên liệu làm rèm chủ yếu ở Warszawa. Trong Trung tâm Thương mại Wólka Kośówska, ở GD3 là có nhiều quầy bán hàng này nhất. Chủ quầy là người Việt và  người Trung Quốc. Tuy nhiên chỉ có các chủ hàng Việt Nam là đặt thợ may rèm thành phẩm và giao cả cho các chủ hàng Trung Quốc. Hàng rèm thành phẩm (gồm rèm trang trí và rèm tối) đủ loại được các thương lái Ba Lan, Rumani... đưa đi tiêu thụ ở Ba Lan và các nước xung quanh.
 
Theo chị Yến, quê Bắc Giang, một người chuyên bán hàng này, thì cách đây khoảng gần chục năm, anh Sơn-anh trai của chị - từ Séc sang và thấy ở thị trường Ba Lan chưa có ai buôn bán mặt hàng này (vải may rèm cuộn), vì vậy anh đã quay lại Séc lấy hàng về cho các chị em trong nhà bán.

Chị Huệ, em anh Sơn, là người đầu tiên bán mặt hàng này trên chợ sân vận động 10 năm. "Lúc đầu bán hàng này nhà em thuê một quầy trên Dốc Damis. Khách xem nhiều và khen đẹp nhưng không mua nên có lúc chúng em cũng nản. Thế rồi dần dần cũng có khách mua. Có lẽ vì hàng khá rẻ so với các loại hàng tương tự ở các cửa hàng, chất lượng cũng đảm bảo nên hàng bán chạy. Có thời kỳ hàng về đến đâu bán hết đến đấy. Nhiều khi mệt rã người vì không có thời gian nghỉ", chị Huệ chia sẻ.

"Hàng rèm bán chạy ở Ba Lan là vào khoảng năm 2006-2007. Anh Sơn đi tìm những hàng tồn kho hạ giá bên Séc, mua cả kho rèm cuộn rồi đưa về Ostrava. Em thuê người cắt đóng gói xong anh Sơn chở sang Ba Lan bán", chị Quách Thị Hạnh-đồng hương với chị Yến, hiện đang sống ở Séc kể.

Rồi anh Sơn, chị Huệ đón các anh chị em trong nhà như chị Lan, chị Yến sang Ba Lan sinh sống và tham gia việc buôn bán rèm.

Nhận thấy buôn hàng rèm và các vật liệu đi kèm như chỉ, viền rèm... bán được nên một số doanh nhân người Việt đặt hàng trực tiếp từ Trung Quốc về cung cấp cho người Việt bán. Nguồn hàng bên Séc cạn dần nên anh em nhà chị Yến cũng sang Hàng Châu (Trung Quốc) đặt hàng về bán. Hàng đặt lúc này ngoài rèm cuộn đủ loại, đủ màu họ còn đặt thêm chỉ, viền rèm...

Những người Trung Quốc với lợi thế "sân nhà" cũng mang hàng sang Ba Lan, thuê quầy và bán các loại hàng này.

"Vào khoảng năm 2010, một số người Nga mang rèm thành phẩm sang Ba Lan chào bán cho các quầy hàng rèm Việt Nam. Mặt hàng này bán rất chạy, nhiều khi không có hàng bán. Mấy chị em trong nhà bàn nhau sản xuất rèm tại chỗ", chị Yến kể.

Dịp Tết 2011 chị Huệ về Việt Nam rồi mang sang một chiếc máy khâu (chiếc máy khâu này hiện vẫn ở trong quầy chị Huệ) để thử may bằng các nguyên liệu tồn đọng. Hàng may xong, bán được, chị Huệ cùng các em  mua thêm máy khâu và tự may theo các mẫu mã có sẵn. Để tăng sản lượng phục vụ nhu cầu của khách hàng, các chị lại mua thêm máy khâu rồi thuê thợ may rèm. Bắt đầu từ hình thức tập trung thợ may như một xưởng may rồi sau này thợ tự mua máy và may ngay tại nhà của họ để thuân tiện sinh hoạt gia đình

Chị Hạnh (đã nêu ở trên) lúc đó từ bên Séc về quê chồng người Ba Lan ở Częstochowa hàng tuần cũng lên  lấy hàng về may và giao hàng thành phẩm cho chị Huệ, chị Yến.

Thấy công việc làm ăn phát đạt  nhiều người học tập theo cũng mua máy về may rèm đem bán.

Chị Năm, một thợ may rèm, cho biết: Hàng này "ăn theo sản phẩm” nên nhiều hôm phải thức khuya để may cho được nhiều. Công việc may rèm khá đơn giản. Tuy vất vả nhưng không cần vốn mà chỉ cần chăm chỉ.

Nhiều người làm, hàng hóa nhiều nên lợi nhuận giảm dần. Chị Năm nói thêm: cách đây vài năm, may rèm thu nhập khá cao nên có người bỏ cả bán hàng để mua máy về may rèm. Hàng đơn giản, ít công đoạn thì trước đây chủ nhập 4zt/cái, mỗi ngày có thể may được khoảng 100 cái. Hàng nhiều công đoạn thì may lâu hơn, số lượng ít hơn nhưng mỗi cái chủ nhập tới 7zt/ cái. Hiện nay do cạnh tranh nên giá rèm giảm xuống, do vậy công thợ cũng giảm. Ví dụ, hàng đơn giản thì khoảng 2zt/cái còn hàng nhiều công đoạn thì cỡ 4zt/ cái.
Lợi nhuận giảm nên nhiều người bỏ nghề nhưng chị em nhà chị Yến (ba chị em Huệ, Lan, Yến) vẫn kiên trì với mặt hàng này.

Hiện nay, hàng ngày, ngoài công việc bán hàng cho khách (gồm rèm thành phẩm, các vật liệu làm rèm), chị Yến và các chị gái còn giao hàng về cho thợ: "Mình phải tính toán sao cho vừa đủ. Ví dụ, cuộn vải may được mấy cái rèm loại A và khi may từng ấy rèm thì cần bao nhiêu chỉ, mấy mét viền, chỉ mầu gì. Chỉ thì thợ phải trả tiền mua còn vải may rèm, viền rèm thì mình cấp cho thợ”. Vừa nói chị Yến vừa mở một quyển sổ (mỗi thợ một quyển) ghi chép cẩn thận số lượng vải, viền, chỉ... và số lượng rèm thành phẩm do thợ mang nộp. "Công thợ may tính theo sản phẩm. Em trả tiền thợ theo số rèm đã giao, đảm bảo chất lượng, đúng qui cách. Tuy nhiên thường chỉ ứng tiền cho thợ thôi vì phải làm sổ, tính toán sao cho đúng số lượng mình giao và đúng số lượng rèm may được. Có thợ lấy hàng về cho người nhà may, mình ứng tiền cho họ trước nhưng may xong họ đem bán luôn rèm thành phẩm không đưa lại cho mình rồi họ lại lấy nguyên vật liệu tiếp, cứ thế, họ bùng, không trả hàng cho mình nữa'', chị Huệ kể.

Các quầy bán rèm chỉ  bày bán hàng rèm và các vật liệu may rèm như vải, chỉ, viền... vì rèm cũng có nhiều loại, nhiều kích thước, màu sắc khác nhau.

"Phải xếp hàng gọn gàng, loại nào ra loại nấy để khách vào tự nhặt và mình còn biết thiếu loại gì còn đặt thợ làm bổ sung".  Hàng rèm buôn bán khá thất thường, "Có khi mấy ngày em không bán được gì. Lo nhất là khi không bán được hàng thì không có tiền trả cho các thợ may, ảnh hưởng đến cuộc sống của họ”, chị Yến chia sẻ.

Hỏi về mẫu mã các loại rèm, chị Yến cho biết: Thường thì có một số mẫu có sẵn nhưng mình phải tự nghĩ ra kiểu cách, thêm bớt viền và các hoa văn, phối màu cho phong phú. Có những mẫu mình tạo ra bán rất chạy nhưng có những thứ lại bị đọng, phải bán hạ giá, có thứ hàng tồn đọng, lỗi mốt mấy năm không bán được.

Sản xuất rèm cung cấp cho thị trường một mặt tăng thêm lợi nhuận cho những người buôn bán rèm, đồng thời tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người khác, nhất là những người không có vốn buôn bán hoặc có thời gian làm thêm để tăng thu nhập.

Ngoài công việc làm ăn bình thường, chị em nhà chị Yến còn rất tích cực tham gia các hoạt động từ thiện như:  Ủng hộ trẻ em Ba Lan có hoàn cảnh khó khăn, đóng góp kinh phí xây dựng khu văn hóa Tâm linh của người Việt ở Ba Lan, quyên góp ủng hộ đồng bào trong nước.

Có thể nói, anh chị em nhà chị Yến là những người đã khai sinh ra một nghề của người Việt tại Ba Lan: Nghề may rèm.

Võ Văn Long (Ba Lan)